Michał Gołkowski

Jakkolwiek bardzo bym mógł czasami chcieć, to chyba nie będę tzw. normitą. Po prostu nie umiem stać z boku, nie potrafię nie angażować się, wreszcie jestem chronicznie niezdolny do dawania z siebie mniej niż 100% wydajności i jeszcze odrobiny więcej w czymkolwiek, co akurat robię i co mnie fascynuje. Zawsze idę głową naprzód, zawsze z pieśnią na ustach, zawsze w pierwszej linii – mimo, że zdarza się, że to męczy albo po prostu przynosi więcej strat niż zysków. Ale co począć? Ten typ tak ma.

Zabrzmi to cyć może trywialnie, ale te pomysły po prostu przychodzą same. I to wcale nie jest tak, że moja rzeczywistość jest inna, że widzę więcej, że jestem bardziej wnikliwym obserwatorem, bynajmniej. Ja po prostu nie wyrzucam do mentalnego kosza tych spostrzeżeń, widoków, wniosków i schematów, które na co dzień widzi każdy. To po pierwsze.

Po drugie – piszę takie książki, jakie sam chciałbym czytać. Staram się, aby każda opowieść była z jednej strony jak najpełniejsza, soczysta i kolorowa, a z drugiej odpowiednio zrównoważona, zbilansowana w swoim bukiecie smaków i odcieni znaczeniowych. Jest coś takiego, jak odpowiedni przepis na historię, i to jest…. Kurczę, no! To jest jak z gotowaniem. Można mieć przepis i się go trzymać, dzięki czemu to, co zrobimy, wychodzi nam idealnie powtarzalne, kulturalne, ugrzecznione i takie, jak się spodziewaliśmy – albo można robić tak, jak robi moja Asia, czyli „na oko”. I wtedy dopiero zarówno potrawa, jak i książka ma swój charakter, ma życie i naprawdę smakuje. Ja właśnie „na oko” piszę – tu trochę tego, tu tamtego, a czasami coś zupełnie nieoczekiwanego, co ten smak łamie.
I w końcu, po trzecie – dla mnie opowieść jest tym samym, co muzyka. Ma swój rytm, ma tempo, ma ozdobniki, tony niskie i wysokie… Pisząc zawsze najbardziej pilnuję tego, aby ta melodia mojej historii płynęła, snuła się i oplatała czytelnika. Czasami szybciej, czasami wolniej, dając pełny repertuar odczuć.
Podsumowując trzy powyższe akapity: nie mam pojęcia, samo tak wychodzi (śmiech).

„Tako rzecze Zaratustra” Fryderyka Nietzsche. Kiedy czytałem ją pierwszy raz, miałem wrażenie, jakbym czekał na nią całe życie. Tak, wiem: Nietzsche przeczy sam sobie, jest pompatyczny, czasami groteskowy. A mimo to właśnie on jest moim filozofem, a „Tako rzecze…” jest moją książką.

Czułbym się wysoce nieswojo, pisząc drugą, trzecią albo kolejną książkę w takim samym stylu. To by było trochę oszukiwanie i czytelnika, i samego siebie: no jak to, nie stać mnie na więcej? Nie ma tam naprawdę już nic innego?

Jeśli książka jest opowieścią, to musi być z założenia zamkniętą całością, która odróżnia się od innych zamkniętych całości. Jako taka musi mieć swój własny klimat i wydźwięk, który będzie – no cóż, niepowtarzalny.
Najzabawniejsze jednak jest to, że to nie jest mój wybór ani moja decyzja. Serio. Ja tylko spisuję te opowieści, a one poniekąd tworzą się same… I dawno już przestałem udawać, że mam na to jakiś większy czy wręcz decydujący wpływ. Każda z nich sama się układa, snuje i płynie, a ja mogę co najwyżej trzymać głowę ponad powierzchnią nurtu i starać się przebierać rękoma i nogami tak, żeby nie wyrzuciło mnie na mieliznę.

„Stalowe Szczury” mam w tej chwili rozpisane na dziewięć tomów i dokładnie wiem, co będzie w każdym kolejnym. Wielka Wojna NIE skończyła się już w „Ottonie”, więc teraz tylko i wyłącznie jedziemy z górki na pazurki bez trzymanki, radośnie patrząc, jak wokół nas historia składa się niczym domek z kart.

Jak się dobrze ułoży, to pewnie kolejny tom, czyli „Fort 72”, zacznę pisać jeszcze w tym roku.

O, wypraszam sobie – akurat drużyna kaprala Pfilcha to szanujący się, porządni, nieskazitelnie ludzie o idealnie białym charakterze, w szczególności taki na przykład szeregowy Weiss (śmiech).

Bohater nie jest „osią” fabuły w opowieści – bohater JEST opowieścią. To on albo też oni definiują co się wydarzy, jak się wydarzy i w jaki sposób czytelnik daną historię będzie odbierał. Jeżeli mamy dobrze napisanego bohatera, to fabuła ułoży się sama wokół niego…. Czego najlepszym przykładem jest mój Ezekiel z „Komornika”. Ciemne typy są o wiele ciekawsze od jasnych, nie tak oczywiste. Mają też o wiele więcej dziwnych zagięć i zmarszczek na charakterze, w których potrafią ukrywać się najprzedziwniejsze zwroty akcji i najprawdziwsze perełki przemyśleń filozoficznych.
Sam nie uprawiam, ale jestem otwarty na propozycje (uśmiech).

Pomysł zrodził się zupełnie trywialnie, bo podczas jedzenia pizzy… I to wcale nie pomysł na „opowieść”, a na bohatera właśnie, zaś każda z opowieści z jego istnienia przychodzi – no cóż, poniekąd przychodzi sama. To jest właśnie piękne, że kiedy mamy odpowiednio mocno zarysowanego protagonistę, to reszta pojawia się w zasadzie samoistnie, całkowicie naturalnie.

Zawsze tęskno mi było i jest do rasowego, krwistego fantasy ze starej, dobrej szkoły Roberta E. Howarda. Dawno nikt nic takiego już nie napisał, więc pomyślałem sobie to, co zawsze: chcesz coś takiego przeczytać, zrób to sam!

Zahred po prostu jest. Myślę, że rozpatrywanie takiej postaci w kategoriach dobra czy zła, sympatii czy antypatii jest po prostu bezcelowe – jeśli każde poświęcenie, każdy akt okrucieństwa, dowolne bohaterstwo czy też tchórzostwo staje się statystycznie nieistotne w skali czasu, to jaki jest sens oceniania samego czynu?

Nie zaprzeczam, że Zahred ma w sobie sporo cech typowego anty-bohatera, ale… No właśnie, „ale”. Czytelnik poniekąd zmuszony jest do kibicowania mu i polubienia go, bo w końcu to właśnie on jest głównym bohaterem opowieści! Zresztą, już nawet teraz sporo osób pisze do mnie ze swoistym wyrzutem, że polubili tego drania wbrew własnej woli i rozsądkowi. No cóż… Takie było założenie.

W najbliższej trylogii (tak, trylogii!) pod tytułem zbiorczym „Bramy ze złota” przenosimy się nieco w przód, ku kolejnemu zapomnianemu okresowi naprawdę mrocznego, ciemnego i barbarzyńskiego średniowiecza, w którym… Ach, nie będę zdradzał zbyt wiele. Dość powiedzieć, że akcja pierwszego tomu, czyli „Świątyni na bagnach”, rozpoczyna się w drugiej połowie siódmego wieku naszej ery na ziemiach, które przy pewnej dozie wnikliwości można odnaleźć na mapie dzisiejszej Polski!

Każdy z moich bohaterów jest mną. W mniejszej lub większej części, w wydaniu wykastrowanym albo przerysowanym, ale to zawsze pewien wycinek mojego charakteru… Od czego chyba nie da się uciec.

Lubię swoje życie takie, jakie jest – i lubię możliwość ucieczki w wykreowane przez samego siebie światy. Nie zmieniłbym nic. No, prawie nic.

To wcale nie miała być książka, a tylko opowiadanie. Potem zrobiły się z tego dwa, trzy, cztery… Zbiorek, aż w końcu powiedziałem sobie: ok, piszemy książkę i ją wydamy.

Większość lokacji z „Ołowianego świtu” istnieje w rzeczywistości, znam je z własnego doświadczenia. „Fabryka Słów” była przerażona tym, że chcę wydać książkę w dwa i pół miesiąca od momentu, kiedy się u nich zjawiłem. Podobno się tak nie robi i podobno się tak nie da. Oh, well.

Ojej, to co najmniej kilka(naście) pytań w jednym. Po kolei zatem.

Uważam, że bohaterów nie należy eksploatować rabunkowo. Nie mówię, że nie można – można, ale nie należy. Osobiście brzydzi mnie tzw. odcinanie kuponów i ciągłe rąbanie na jedno kopyto tego samego, pisanie kolejnych prequeli, sequeli, części osiem i pół, zmienianie założeń… Nie. Opowieść ma mieć początek, środek i koniec, i to faktycznie musi być koniec. Jakkolwiek bardzo chciałbym wrócić do uniwersum „Komornika”, to nie wrócę, bo SPOJLER przecież Ziemia spłonęła, a wszyscy zginęli.
Pomysłów mam aż nadto, i w tej chwili największym dla mnie problemem jest to, że doba ma tylko 24 godziny. Po prostu fizycznie nie nadążam ze spisywaniem tego wszystkiego.
Nie mam pojęcia, bo nigdy nie żyłem ani dwa razy, ani wstecz. Wiem, że na pewno sposób tworzenia i światów, i opowieści zmienia się, ale czy z wiekiem? Może to kwestia ilości wbitych znaków ze spacjami, czyli raczej doświadczenia? Na pewno piszę inaczej, niż tych pięć lat i piętnaście książek temu, ale powtarzam po raz kolejny: ja się dopiero rozkręcam, dopiero się uczę naprawdę dobrze pisać.

Szczerze powiedziawszy to jest mi to głęboko obojętne. Demokracja, autorytaryzm, niewolnictwo, dyktatura, anarchia, feudalizm, anarcho-kapitalizm, komunizm, plemiona pierwotne…  Ustrój ma znaczenie drugorzędne, bo zawsze, w każdym ustroju, w każdych czasach, kij ma dwa końce. Kwestia tego, żeby być przy tym właściwym i odpowiednio mocno go trzymać.

Szczerze powiedziawszy, to staram się być. Od czasu do czasu życie zajdzie każdego od strony pleców i kopnie poniżej krzyża, bynajmniej tego nie ukrywam. Miewam też swoje porażki i gorsze dni albo i tygodnie… Natomiast dopóki człowiek wstaje, to walczy dalej, a ja nie zwykłem się poddawać.

Co do korzyści materialnych, to jest to chyba tylko brak strat – dla mnie każdy konwent, każdy wyjazd jest dniem wyciętym z pracy zawodowej jako tłumacza symultanicznego. Jeżdżę gdzie tylko się da, reaguję na każde zaproszenie z jednego prostego powodu: piszę swoje książki, snuję swoje opowieści tylko i wyłącznie dla mojego czytelnika. To ludzie, którzy na takie spotkania przychodzą, są centrum mojego wszechświata książkowego, i to ich obecność jest dla mnie największą nagrodą. Pytania, zainteresowanie, uwagi, dyskusje… Tak, to jest sens i cel tego wszystkiego.

Konkurencja? Moje podejście jest proste: każdy, kto uważa, że w czymkolwiek konkurujemy, już przegrał na wejściu. Jeśli życie naprawdę jest wyścigiem, to moje nazwisko mogą znać wyłącznie stąd, że widzieli je na plecach mojej koszulki.

A jest? Zawsze miło się dowiedzieć z dobrze poinformowanych źródeł (śmiech). To chyba raczej pytanie do czytelników, albo do krytyków literackich wręcz… Ale gdybym miał spróbować powiedzieć, co CHCIAŁBYM, żeby ją wyróżniało – to byłby to język. Ja jestem człowiekiem słowa, przykładam ogromną pieczę i uwagę do tego, w jaki sposób i jakim językiem coś jest napisane. To dla mnie w dużej mierze zabawa formą, cyzelowanie kształtu, odpowiednie dobieranie narzędzi do określonego zadania… I bardzo, ale to bardzo lubię, kiedy mogę po raz ostatni dmuchnąć na takie dzieło i powiedzieć: „Już, gotowe”, przesuwając je po blacie stołu ku czekającemu na nie odbiorcy.

Nie mam „grupy docelowej” i szczerze mówiąc nie wierzę w jej istnienie. Kieruję swoje opowieści do każdego, kto tylko chce je przeczytać i czerpie z nich radość; jeśli bierze je w ręce tak zwana młodzież szkolna, to jest to dla mnie komplement i radość, że w tak zwanych „tych czasach” młodzi jednak czytają, w co nigdy sam nie zwątpiłem. Kiedy okazuje się, że sięgają po te książki ludzie nierzadko dwakroć poważniejsi ode mnie, a zdarza się i tak, to jest to dla mnie wyzwanie i motywacja, żeby pisać jeszcze lepiej i nie zawieść ich następnym razem.

To nie są „przebrania”. To za każdym razem jestem ja. Kiedy piszę, to dosłownie staję się częścią opowieści, wkręcam się w nią, wsiąkam. Chcę słuchać pasującej muzyki, jeść takie jedzenie, jak moi bohaterowie, czuć to, co oni, widzieć to, co oni… Ubierać się i zachowywać tak, jak oni. Nikt mi tego nie „przygotowuje”, to wszystko moje własne rzeczy – zarówno mundur pruskiego podoficera z Wielkiej Wojny, jak i szpej stalkerski, i czekający już na premierę „Świątyni na bagnach” topór. To dla mnie naturalne, nieodłączne przedłużenie świata wykreowanego w książce. To po prostu kolejny kawałek mnie.

Siadam i zaczynam pisać. Tak po prostu. Kwerendę, czy jak to się teraz mawia, „research” wykonuję w trakcie w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne, aby przygotowania, badania i wielki szum PRZED nie przyćmiły mi samego W TRAKCIE - tak, jak od lat robi to nasza niezastąpiona reprezentacja w piłce nożnej, poświęcająca tyle sił na przygotowanie do meczów, że potem nie mają już ochoty grać.

Fabuła układa się sama. Wrzucam bohatera w świat i pozwalam mu płynąć, podrzucając takie elementy, jakie akurat dobrze się w danym miejscu komponują z całością. Oczywiście, mam pewien ogólny zarys – początek, środek, koniec, parę punktów po drodze – ale nigdy nie pozwalam, żeby jakiekolwiek założenia miały mi przeszkodzić w napisaniu po prostu dobrej opowieści.
Mam moją niezastąpioną Asię. Rozmowy z nią zazwyczaj pozwalają mi w godzinę-dwie wyklarować z chaosu myśli idealnie spójny plan fabuły. Poza tym jest grupka hipertajnych i sekretnych beta-readerów, którzy dostają tekst na bieżąco, w miarę pisania – dosłownie strona po stronie! – i od razu mówią co by się przydało albo w trakcie, albo za najbliższym zakrętem.
W sumie więc… nie wiem. Serio. Tak jakoś wychodzi samo. Ja jestem tylko gościem, który to spisuje.

Półtora miesiąca, jeśli mam w międzyczasie relatywnie mało pracy. Dwa i pół, jeśli czas jest akurat mocno gorący. Trzy, jeśli w międzyczasie wyjedziemy na dwa tygodnie na wakacje.

Nie (uśmiech). Ja nie piszę dla sukcesów ani dla nagród. Piszę dla siebie, a przede wszystkim dla czytelnika. Jeśli ktoś mnie do czegoś zgłosi – wow, no fajnie, dzięki. Ale efekty tego, ubieganie się o cokolwiek, walczenie, staranie się? Niech to robią ludzie, którzy nie mają nic lepszego do roboty. Ja wolę stukać kolejną powieść.

Tzn. czy zamierzam na przykład zostać twarzą jednej ze swoich własnych książek? Albo opowiadać, że już, zaraz będzie film, serial, czy coś? Naaah. Tak jak mówiłem, nie mam na to czasu ani ochoty. Ja jestem od pisania książek.

„Literat” kojarzy mi się tylko ze szklanką-literatką.

Pisarzem jest ktoś, kto pisze książki, i przeważnie jak ktoś mówi „No bo wiesz, ja jestem pisarzem, piszę książki” to reakcja od razu brzmi „Ojej, to bardzo ciekawe, a są jakieś wydane?”…
Autorem jest każdy, kto cokolwiek napisał.
Ludzie lubią etykietki, szufladki, uogólnienia i uproszczenia. A ja lubię głęboki Internet, lubię grupki memiczne, lubię cenzo i szkalowanie. A najbardziej lubię pisać książki.

Krótka odpowiedź brzmi: odpowiednio mniej.

Zapewne się da żyć z pisania, ale trochę współczuję tym, którzy muszą tak do tego podchodzić, bo wtedy książkę traktuje się jak kiełbasę na kilogramy na rynku. Ja piszę dla przyjemności własnej i innych, a największą gratyfikacją dla mnie jest uśmiech na twarzy czytelnika. W zasadzie to gotów byłbym do tych książek dopłacać, gdybym tylko wiedział, że dzięki temu dadzą Wam jeszcze więcej radości (śmiech).

Cała ekipa z „Fabryki Słów” – dobra drużyna piechoty, a może nawet w porywach i do pół plutonu. Ja jestem tylko producentem wsadu, potem przepuszczanego przez krytyczny ogień redakcji (pozdrawiam gorąco, jesteście niezastąpieni), następnie przez sito korekty, skład, oprawę graficzną, przygotowanie do druku, przygotowanie materiałów marketingowych, cały PR, promocję, reklamę… To machina, cała wielka machina.

Staram się zawsze być i czuwać, poddawać pomysły, sugerować, i pomagać. Nie potrafiłbym tak po prostu oddać tekstu i powiedzieć „no to teraz i to wydajcie”. Nie chcę, nie umiem, nie będę. To moja książka, mój tekst, moja opowieść. Musze pilnować, żeby wyszła na świat w jak najlepszej możliwej wersji.

Zawsze z wielką przyjemnością chadzam na spotkania do bibliotek czy domów kultury, zarówno tych bliższych, jak i dalszych. Jestem poza tym już niemalże stałym gościem w szkole u mojej dwunastoletniej Zosi, gdzie opowiadam dzieciarni o rzeczach mniej lub bardziej poważnych… Lubię takie spotkania, lubię ludzi, lubię pokazywać coś nowego. Nie potrafiłbym inaczej.

Na razie mamy trailer do „Moskala”, który uważam za małe arcydzieło – nie na darmo w rolę główną wcielił się tam skądinąd sławny Eryk Lubos.

Film, gra – no cóż, czemu nie? W tej chwili toczą się prace nad planszówką do „Komornika” i nie ukrywam, że jestem pełen dobrych nadziei.
Co do chodzenia czyjąkolwiek drogą… Ahem. Na szczęście nie mam zwyczaju brać gotówki z góry.

Parafraza cytatu z „Tako rzecze Zaratustra”: „Abyś patrząc wstecz na swe życie, nie musiał mówić: tak było, a powiedzieć mógł: tak chciałem!”.

Napisać trzeba i powiedzieć: ej Misiek, weź zerknij na tekst i powiedz co myślisz. A ja wtedy piszę: ok, zaraz, ale powiem szczerze, co myślę. I to tyle.

Zawsze odpowiem, zawsze zareaguję, zawsze zrugam jak burą sukę.

„Blaze of Glory” w wykonaniu Bon Jovi

Nieodmiennie ludzka głupota i ograniczone zdolności poznawcze tzw. bezmyślnej większości. Historia naprawdę, ale to naprawdę NIE jest nauczycielką życia.

Nieuchronnie, jeśli po części staję się każdym ze swoich bohaterów. I to właśnie jest piękne, bo daje mi szansę kreowania rzeczywistości… Pisania mojego własnego świata, co zresztą kilka razy mi się udało.

Kurczę, muszę w końcu napisać tę książkę o mega bogatym gościu imprezującym na Hawajach.

Ja mam dość dobrze rozwinięty system kompartmentalizacji, więc trzymam poszczególne osobowości w oddzielnych szufladkach w głowie. Nadal dziwi mnie to i bawi, kiedy rodzina bliższa i dalsza z pewną nieśmiałością prosi o autograf na książce… Nie czuję tego zupełnie, nie uważam się za w żaden sposób wyjątkowego. Co w tym szczególnego? Ktoś strzela do ludzi, inny jest neurochirurgiem, ktoś inny jeszcze pisze książki. Praca, jak każda inna. 

Jaki jestem prywatnie? Najłatwiej mnie posmakować organoleptycznie – kupić po jednym egzemplarzu każdej książki, przepuścić przez niszczarkę, wiórki zalać spirytusem. Przyjmować jedną łyżeczkę dziennie wieczorem po kolacji. Skuteczność gwarantowana, przeczyszcza łagodnie nie przerywając snu.

Na pewno. Daje to z jednej strony pewne rozchwianie umysłu, brak pewności, nieprzyjmowanie niczego jako oczywiste – a z drugiej bardzo szeroki horyzont myślowy, otwartość na nowości. Przede wszystkim dało mi to rosyjski i angielski, a przecież jak to napisał sam Goethe – „Iloma językami mówisz, tylekroć jesteś człowiekiem”.

Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizacja tłumaczeniowa ustna, z wynikiem nie pamiętam, ale skończyłem. Pewnie. W końcu to dzięki tym studiom jestem tym, kim i czym jestem.

Jasne. To kiedy kolejny wywiad?

To po prostu bardzo obszerne pytanie i nie bardzo wiem nawet, od której strony zacząć. Już same dwie czynności tłumaczenia pisemnego i ustnego to dwa diametralnie odmienne zawody; tłumaczenie pisemne tekstów jest czymś innym niż tłumaczenie literatury… Do tego trzeba dodać jeszcze uczenie ludzi języków (rosyjski, angielski i nierzadko też polski), pracę okołobiznesową, prowadzenie firmy… Sporo tego jest, naprawdę. Najciekawsze w tym wszystkim jest chyba tłumaczenie w telewizji na żywo – daje niesamowitego kopa i fantastyczne poczucie wykonania dobrej roboty. Kiedy w 2014 zaczęła się zawierucha na Krymie, w zasadzie przez pół roku mieszkałem w studio TVN24, zdarzało mi się nawet spać na podłodze, kiedy po prostu nie było fizycznie możliwości, żeby zdążyć wrócić do domu…. Za to nauczyłem się tłumaczyć z ukraińskiego. Co prawda tylko od poziomu wicepremiera w górę, tylko symultanicznie i tylko wojnę, ale to zawsze coś (śmiech).

Gdybym pokuszał się o swoje spostrzeżenia, to nie robiłbym tego, co robię.

Co do tłumaczenia - daje to bardzo ciekawy ogląd od tzw. kuchni na sprawy, o których normalnie nie ma się pojęcia. Widuje się miejsca, do których inaczej by się nie weszło, czasami je obiad z ludźmi, których dotąd oglądało się tylko w wiadomościach. I najzabawniejsze jest to, że nic to nie zmienia – ani nie czyni człowieka lepszym, ani bogatszym, ani ważniejszym. Tak po prostu jest, i tyle.

Jest nas raptem 40 milionów, więc statystyka działa na niekorzyść – jednak rynek anglojęzyczny dominuje niezaprzeczalnie, i to jest fakt. Co do konkurencji, to mówiłem już: każdy, kto próbuje konkurować, przegrywa na wejściu.

Róbmy swoje, piszmy swoje. Nie próbujmy udawać czegoś, czym nie jesteśmy. Nie podpierajmy się wzorcami i elementami z obcej kultury, bo zaraz okaże się, że nie mamy swojej własnej.
Zawsze jest szansa, i trzeba tylko próbować. Pocieszające jest to, że prawdopodobieństwo wynosi równo 50/50 – albo się uda, albo nie.