Karol Arentowicz

Witam równie serdecznie i dziękuję za miłe słowa. Wprawia mnie Pan w zakłopotanie tym „zaszczytem" – nie mam podstaw, by uważać się za kogoś wyjątkowego (uśmiech). Tajemniczość? Jak wiele innych osób (na przykład bywalców czytelniczych portali) nie czuję najwyraźniej potrzeby, aby zdobywać rozgłos pod własnym nazwiskiem (uśmiech). Życiorys w pigułce? Ukończyłem studia na filologii angielskiej, przez kilkanaście lat pracowałem w Polskiej Akademii Nauk, potem przez kilka lat w korporacji. Ostatnio (a właściwie „przedostatnio") zajmowałem się doradztwem personalnym i badaniami ewaluacyjnymi.

Druga książka, „Ojciec", jest w jakimś stopniu „kontynuacją" pierwszej, bo i w niej głównym tematem jest Człowiek. W „Bajkach" przedstawiłem postaci dwojga „za dobrych" ludzi – Pawła („jego") i Joanny („jej"); w „Ojcu" starałem się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego są tacy, jacy są (i oczywiście: dlaczego my jesteśmy tacy, jacy jesteśmy). Sięgnąłem po swoje własne przeżycia oraz po najbardziej skrajne przypadki z historii, znane nam wszystkim: Hitlera, Stalina, Jezusa. Książkę (właściwie – książeczkę, bo to zaledwie sto stron) pisałem kilka miesięcy.

„Egzystencjalna" kojarzy mi się z Sartrem, Camusem czy Kierkegaardem (uśmiech), ale tak, zgodziłbym się z tym określeniem. Każdy autor wybiera tematykę, która mu odpowiada. Dla mnie zawsze najważniejszy był człowiek – jego motywacje, zasady, którymi się w życiu kieruje, to, kim jest.

Każdy z nas „musi" znać w ł a s n y przepis. Tak, mam swój, ale nie chciałbym tu o nim mówić, bo nieuchronnie zabrzmiałoby to arogancko (uśmiech). Powiedzmy, że słowo „godne" nie jest dla mnie bez znaczenia.

„Bajki" były oparte na fikcji – i postaci, i zdarzenia wymyśliłem „od podstaw" (co nie oznacza, że są fikcyjne w znaczeniu „niemożliwe" czy „nierealne"). „Ojciec" to w zasadzie książka „faktograficzna": są w niej opisane zdarzenia z życia postaci historycznych, znanych Czytelnikom, oraz z mojego.

Na swój użytek, widzę to nieco inaczej. Każdy autor pisze z powodu jakiejś potrzeby (pasji?). Powieści – jak Pan powiedział – egzystencjalne to tylko przykład spełnienia jednej z (całej gamy możliwych) potrzeb. Komercja? Jestem zwolennikiem liberalizmu w literaturze (uśmiech): jeśli ktoś chce pisać na przykład o fioletowych krasnalach (nie mam na myśli książek dla dzieci), to jego (jej) suwerenny wybór. I suwerenny wybór Czytelnika. Każdemu według potrzeb (uśmiech).

Z nikim mnie nie porównywano. Nie wiem, czy to dobrze, czy źle... (uśmiech). Chyba też nie utożsamiam się (w sensie dosłownym) z twórczością konkretnych pisarzy, choć – przyznam – niektórzy z nich są dla mnie autorytetami (bardziej jednak jako ludzie niż jako twórcy). Pamiętam kilka pozycji, które zrobiły na mnie duże wrażenie: „Warto być przyzwoitym" Władysława Bartoszewskiego, „O szczęściu" Władysława Tatarkiewicza, „Lot nad kukułczym gniazdem" Kena Keseya.

Ja w ogóle nie uważam (ani nigdy nie uważałem), że społeczeństwo jest zepsute. Myślę, że natura człowieka nie zmieniła się w gruncie rzeczy od tysięcy lat. Zawsze byli dobrzy i źli ludzie. Społeczeństwo jest ich sumą. Na świecie jest dostatecznie dużo tych dobrych, abyśmy mogli zachować optymizm. Czym można zmierzyć człowieczeństwo?... Szacunkiem wobec innych, tolerancją, zdolnością do empatii?

Skrajne przypadki zawsze najlepiej pokazują znaczenie (skalę wpływu, potencjał oddziaływania) badanego czynnika. Hitler i Stalin to postaci jednoznacznie złe, Jezus jest przez miliardy ludzi uważany za uosobienie dobra. Wybór był więc niejako naturalny.

Mogę przeprowadzać jedynie własny rachunek sumienia, każdy z nas ma swoje (uśmiech). Moje relacje z ojcem opisałem w książce – wolałbym ich tutaj nie streszczać. Chcę wierzyć (tak, wierzę), że lektura „Ojca" skłoni Czytelników do refleksji, która – jakkolwiek patetycznie to nie zabrzmi – może wpłynąć zarówno na życie ich samych, jak i innych ludzi.

Nie wiem, czy „altruista" to właściwe określenie, wołałbym raczej „przyzwoity człowiek". Trzeba pogodzić się z faktem: nie jesteśmy aniołami (uśmiech). Ale możemy p r ó b o w a ć być jak Joanna D. czy Paweł S. Czy to naiwność? Pewnie, że istnieje ryzyko, bo nigdy nie wiadomo, na kogo się trafi. Odpowiedź jest (i może być tylko) w każdym z nas.

Jak już powiedziałem, i Paweł, i Joanna są postaciami wymyślonymi. Nie jestem ani nim, ani – tym bardziej – nią (uśmiech). Oboje są mi jednakowo bliscy.

To zbyt skomplikowane pytanie (uśmiech) – można by na ten temat napisać spory esej. Nie zgadzam się z Wolterem – to zbyt pesymistyczna wizja (myślę, że raczej żartobliwy bon mot). Nie zgadzam się też z „utopią": można zachować człowieczeństwo nawet w najbardziej niesprzyjających warunkach. Dowodzi tego Władysław Bartoszewski w „Warto być przyzwoitym" czy Viktor Frankl w „Człowiek w poszukiwaniu sensu".

To znowu bardzo złożona kwestia. Powiedziałbym, że w pewnym sensie nie tylko nie warto nie być sobą, ale że wręcz jesteśmy na bycie sobą „skazani" (nikt wszak za nikogo życia nie przeżyje). Tak, nasi rodzice mają na nas (i przez to na nasze dzieci) bardzo duży wpływ, ale to nie oznacza, że nie możemy – świadomie – dokonywać innych niż oni wyborów. I mamy do tego pełne prawo, bo... to w końcu nasze życie. Najlepiej oczywiście, jeśli człowiek jest dobrze przygotowany do podjęcia tej odpowiedzialności...

Żaden autor nie napisał książki, którą chcieliby przeczytać wszyscy: każda ma oprócz swoich Czytelników także nie-swoich.„Powiedziałem" to poniekąd w tytule „Bajek", które są przecież tylko dla n i e k t ó r y c h dorosłych. Mam nadzieję, że „Ojciec" zainteresuje szersze grono Czytelników, bo przecież ogromna większość z nas wychowała się w rodzinie, w której był ojciec. Co w nas pozostawił?... Wiele osób nie zna też zapewne historii dzieciństwa Hitlera, Stalina czy Jezusa. Może będą chciały ją poznać? Czy tak będzie, to się dopiero okaże. Zdecydują suwerenne decyzje Czytelników. A przede wszystkim – ich potrzeby.

Wybrałem pewną ścieżkę. Byłbym niegodny Joasi i Pawła, gdybym ją porzucił (uśmiech). Pamiętam z lat młodości ogromny wstrząs, jakim była dla mnie samobójcza śmierć pewnego bliskiego mi autora. Wszystko, w co „kazał" mi wierzyć, w jednej chwili zbankrutowało... Moje motto życiowe, które zapożyczyłem od pani Eleanor Roosevelt, brzmi: „The future belongs to those who believe in the future of their dreams" (przyszłość należy do tych, którzy wierzą w przyszłość swoich marzeń). Tę najważniejszą dla mnie książkę już napisałem – ukaże się 20 października. Ale chciałbym napisać jeszcze kilka...

Wie Pan, ja właściwie stawiam te pytania samemu sobie, a potem – także sobie – staram się na nie odpowiedzieć. Szczerze mówiąc, jeszcze nie wiem, nad czym będę się zastanawiał w przyszłości. Ale na pewno będzie to związane z naszym życiem. I z człowieczeństwem.