Dewajtis | Autor: Maria Rodziewiczówna

  Któż nie zna lub chociażby nie słyszał o Marii Rodziewiczównie. Wszak to ikona polskiej literatury pięknej, jedna z jej kobiecych prekursorek, potomkini polskich Sybiraków. „Dewajtis”, to chyba jej najbardziej rozpoznawalna powieść, chociaż autorka miała ich w swoim dorobku sporo, m.in. „Wrzos” (sfilmowana w okresie międzywojennym), „Między ustami a brzegiem pucharu” (również zekranizowana), „Lato leśnych ludzi” i wiele, wiele innych. Powieść „Dewajtis” Marii Rodziewiczówny została nagrodzona w konkursie literackim „Kuriera Warszawskiego”.

Tytuł powieści „Dewajtis” Marii Rodziewiczówny pochodzi od nazwy kilkusetletniego dębu, który rósł na terenie posiadłości autorki. W książce, dąb Dewajtis rośnie w środku leśnej dąbrowy, jest praprzodkiem otaczających go dębów i świadkiem wielu historycznych wydarzeń. Dąb ten stoi na straży ruin starej warowni oraz na straży tradycji litewskiego, a zwłaszcza żmudzkiego ludu. Swoją siłę i wsparcie czerpie od niego główny bohater powieści, Marek Czertwan.

„Dewajtis” Marii Rodziewiczówny, to opowieść o żyjącej w XIX wieku rodzinie, drobnej szlachcie zaściankowej. Historia rozpoczyna się w chwili śmierci seniora rodu i podziale jego majątku wśród najbliższych: Marka, syna Pawła Czertwana z pierwszego małżeństwa, aktualnej żony Pawła i ich trójki już dorosłych dzieci – Kazimierza, Annę i Witolda.

Z ojcowskiego majątku najstarszy syn, Marek niczego nie otrzymał, przypadły mu jedynie dobra należące niegdyś do jego matki. Ojcowizna, na której Marek całe swoje młode życie ciężko pracował przeszła na rzecz dzieci z drugiego małżeństwa. Dodatkowo Marek został zobowiązany przez ojca do zajęcia się majątkiem Poświcie, który należał do jego zaginionego przyjaciela, Kazimierza Orwida. Był to przykry obowiązek dla Marka i nieporęczne obciążenie, któremu Marek musiał poświęcić dużo swojego wysiłku i uwagi. Nie ustawał więc on w poszukiwaniu potomków Orwida celem jak najszybszego pozbycia się tego przykrego obowiązku. I pewnego dnia Marek otrzymuje wiadomość, że odnalazła się córka Kazimierza Orwida, Irena, która obecnie mieszka w Ameryce. Czy od tego momentu życie Marka się w końcu odmieni?

Cóż ja mogę tu dodać… Uwielbiam takie historie i taki styl pisarski. Takie klimaty, to mój żywioł literacki. Sielska atmosfera, wieś, wiejskie chaty i szlacheckie dworki. Wolno upływający czas, szumiący bór, plusk wody w rzece. Ogródki przydomowe pełne kwiatów, sady pełne owoców, bzyczące pszczoły, pianie kogutów, klekot bociana, tupanie jeża, szczekanie psa… Relaksująca, wyciszająca, terapeutyczna literatura. Bo jak inaczej nazwać atmosferę, w jaką wprowadza nas książka „Dewajtis” Marii Rodziewiczówny.

Oczywiście nie wszystko jest takie sielankowe i beztroskie. Jak zawsze w życiu, tak i tu dużo intryg, zawiści, wrogości i nieuczciwości. I co gorsze dzieje się tak wśród ludzi wydawałoby się sobie najbliższych, w rodzinie. Kłopoty nikogo nie omijają.

Każdy z członków rodziny Czertwanów obrał swoją własną drogę życiową, czy to poświęcił się nauce, czy to ciężkiej pracy na roli, ktoś inny wybrał karierę urzędniczą i kupiecką w mieście, a nawet zdarzył się członek rodziny, który wybrał sposób na życie rozrzutnego hulaki i garściami czerpał z majątku rodzinnego kosztem wszystkich pozostałych.

Ale i miłośnicy romansów odnajdą w tej książce też coś dla siebie. Wątki miłosne odgrywają tu niebagatelną rolę. Jakże „egzotyczne” wydają się nam obecnie wzajemne zaloty młodych ludzi żyjących ponad sto pięćdziesiąt lat temu.

„Dewajtis” Marii Rodziewiczówny ma w sobie cechy stylu pozytywistycznego, tak charakterystycznego dla okresu, w którym ta powieść powstała. Ciężka praca i wiara katolicka stanowiły wówczas główny sens istnienia. Mnie jednak bardzo podobało się wtrącenie przez autorkę do powieści ważnych dla litewskiej kultury legend oraz dawnych wierzeń ludów bałtyckich. I tak wraz z Markiem poznajemy boginię miłości Aleksotę, boga wojny Perkuna, czy boginię wiosny Pergrubię, o których nauczała go jego matka. „Nie umiała wiele, lecz co mogła, dawała synowi. Religia jej składała się z gorącej wiary i tysiąca zabobonów. Uczyła go więc pacierza i mnóstwa formułek od czarów, uroków i diabelskich sztuk. Historia jej była długim szeregiem legend o smokach i bohaterach, dalej o Tatarach i Szwedach, opowiadała mu, co zapamiętała. Kołysała go żmujdzką pieśnią o Birucie i Kiejstucie; gdy podrósł, zabawiała legendami z bajecznych dziejów kraju.” Zatem wraz z bohaterami powieści poznajemy kilka legend. A to historię o pięknej Egle i zaklętym królewiczu Żaltisie, czy też legendę o litewskim bohaterze, Wejdawutasie, który smoki zabijał. „Takie baśnie chodziły z ust do ust po zaściankach i wsiach i tymi baśniami usypiała matka Marka, gdy z pieluch wyrósł.” Prawdziwa historia z legendami się przeplatała i nadal żyła w pamięci ludu żmudzkiego jeszcze w XIX wieku.

Powieści typu „Dewajtis” Marii Rodziewiczówny „same się czytają”, zachwycają nas swoim urokiem i ciepłem. Dla jednych staną się patriotycznym przesłaniem, dla innych piękną opowieścią o ludziach i ich losach. Czy można taką historię pominąć? Raczej nie…

  Maria Rodziewiczówna, znana również jako "Pani na Hruszowej", to jedna z najbardziej poczytnych polskich pisarek przełomu XIX i XX wieku. Autorka takich powieści jak "Wrzos" czy "Lata lecą" słynęła z barwnych opisów Kresów Wschodnich, wątków miłosnych osadzonych w szlacheckim świecie oraz silnych, niezależnych bohaterek. Wśród jej bogatego dorobku "Dewajtis" wyróżnia się melancholijną atmosferą i głębokimi refleksjami nad naturą ludzkiej duszy.

O CZYM OPOWIADA "DEWAJTIS"?

Powieść zabiera nas na Żmudź, do krainy lasów, jezior i starych legend. Głównym bohaterem jest Marek Czertwan, młody szlachcic, który po śmierci ojca zostaje zmuszony do porzucenia swoich marzeń i objęcia zarządzania podupadłym majątkiem Poświcie. Ciężka praca, troska o rodzinę i bolesne sekrety z przeszłości stają się jego codziennością.

Życie Marka odmienia się wraz z przybyciem Irenki Orwid, córki zmarłego przyjaciela ojca. Piękna, inteligentna i niezależna dziewczyna wnosi do Poświcia powiew świeżości i nadziei. Między Markiem a Irenką rodzi się uczucie, które jednak musi zmierzyć się z licznymi przeciwnościami losu.

CO WYRÓŻNIA TĘ POWIEŚĆ

"Dewajtis" urzeka przede wszystkim bogatą warstwą opisową. Rodziewiczówna z mistrzowską precyzją maluje obraz surowej Żmudzi, oddając jej melancholijny klimat i magiczną atmosferę. Opisy przyrody stają się integralną częścią powieści, odzwierciedlając wewnętrzne rozterki bohaterów i budując napięcie.

Siłą powieści są również jej bohaterowie. Marek, początkowo bierny i uległy, stopniowo przeobraża się w silnego i odpowiedzialnego mężczyznę. Irena natomiast stanowi wzór kobiecej niezależności i odwagi. Oboje są postaciami wielowymiarowymi, budzącymi sympatię i skłaniającymi do refleksji.

"Dewajtis" nie jest jednak typową powieścią miłosną. Chociaż wątek romantyczny odgrywa w niej istotną rolę, to jednak na pierwszy plan wysuwają się rozważania nad sensem życia, obowiązkiem i poświęceniem. Rodziewiczówna porusza również ważne problemy społeczne, takie jak wyzysk chłopów i kwestia narodowościowa.

DLA KOGO JEST TA KSIĄŻKA?

"Dewajtis" to powieść, która z pewnością przypadnie do gustu miłośnikom literatury klasycznej. Piękny język, wciągająca fabuła i głębokie przesłanie sprawiają, że jest to książka, do której można wracać wielokrotnie. Polecam ją szczególnie tym, którzy szukają lektury nie tylko rozrywkowej, ale również skłaniającej do refleksji.

Książka ta wyróżnia się na tle innych utworów Rodziewiczówny. Jest to historia o miłości, która nie boi się trudów i przeciwności losu. To również opowieść o sile ludzkiego ducha i odnajdywaniu swojego miejsca w świecie. Chociaż powstała ponad sto lat temu, jej przesłanie pozostaje aktualne do dziś.

Ciekawym aspektem powieści jest motyw dębu, który staje się symbolem siły i wytrwałości Marka. Warto zwrócić szczególną uwagę na postać Anzelma, starego szlachcica, który pełni rolę mentora Marka."Dewajtis" zawiera wiele wątków pobocznych, które wzbogacają fabułę i dodają jej realizmu.

RENESANS ZAINTERESOWANIA

„Dewajtis” na nowo zyskuje popularność za sprawą przeniesienia tej historii na ekrany. W 2023 roku na antenie TVP1 zadebiutował serial w reżyserii Andrzeja Wajdy. Adaptacja powieści Marii Rodziewiczówny składa się z 7 odcinków, a główną rolę Marka Czertwana zagrał Karol Dziuba.

Serial wiernie oddaje klimat powieści, ukazując piękno Żmudzi i skomplikowane relacje między bohaterami. "Dewajtis" spotkał się z pozytywnym odbiorem zarówno krytyków, jak i widzów. Serial doceniono za dopracowaną scenografię, kostiumy i zdjęcia, a także za grę aktorską i reżyserię.Uważam, że ekranizacja to udana adaptacja powieści Marii Rodziewiczówny.