Żal Po Napletku | Autor: Shalom Auslander

  Zaskakująca, obrazoburcza a przy tym rozśmieszająca do łez – taka jest książka autorstwa Shaloma Auslandera pt. „Żal po napletku”, która ukazała się nakładem warszawskiego Wydawnictwa Filtry. Pod pozornie ascetyczną, choć jednak bardzo wymowną i zarazem dwuznaczną okładką skrywa ponadczasową opowieść o wielkiej wartości, która udowadnia czytelnikom, jak trudno jest jednostce zerwać niewidzialną więź, łączącą ją z narodem i wpajaną od urodzenia religią.

Shalom Auslander, amerykański pisarz i eseista, będący zarazem autorem, narratorem i bohaterem tej opowieści występuje tu w trzech osobach, by za pomocą słowa, które według Biblii stoi u początków wszechrzeczy, rozprawić się z obrazem srogiego i surowego Boga, jaki ukształtował się w jego głowie za sprawą ortodoksyjnej żydowskiej rodziny i surowych reguł judaizmu, według których funkcjonował od pierwszych chwil swojego życia. W swojej autobiograficzno-pamiętnikarskiej opowieści ukazuje czytelnikowi zmagania z wiarą i niewiarą, które wiodły go od nowojorskiej jesziwy, przez przedmieścia Jerozolimy, aż do miejsca z dala od rodziny i restrykcyjnych reguł starozakonnych.

Obrzezać czy nie obrzezać? Oto jest pytanie, z którym zmierzyć musi się bohater „Żalu po napletku”. A to dlatego, że bezpośrednim przyczynkiem do powstania tej opowieści okazał się cud poczęcia (a później narodzin) jego męskiego potomka, który niejako wymusił na nim samym odwlekany przez lata rozrachunek z religijnością. I tak, wraz z narratorem rozważamy wszelkie za i przeciw wspomnianemu rytuałowi, poznajemy zakres czynności mohela, wykonywanych w trakcie tego obrzędu i przekonujemy się, jak wielką wartość może mieć dla ortodoksyjnego Żyda odcięty kawałek ludzkiej skóry. Te rozważania natury egzystencjalnej, zakończone bolesną konstatacją Naszego bohatera porównującego swój los do napletka, to niewątpliwie najbardziej wartościowe fragmenty historii autorstwa Shaloma Auslandera, dla których „Żal po napletku” można by czytać po wielekroć, co i rusz odkrywając nowe prawidła rządzące tym niesprawiedliwym światem.

„Żal po napletku” prowokuje czytelnika i pobudza do głębszej refleksji. Narrator tej opowieści łamie wszelkie konwencje, w jakich zwykło się pisać o religijności i zasadach obowiązujących wśród ortodoksyjnych wyznawców judaizmu. Brak tu patosu czy hiperbolizacji Boga lub jego wyznawców. O sprawach wielkiej wagi mówi się za to stosując prosty a momentami nawet prostacki język. Nie po to, by umniejszać sobie, swojej rodzinie czy całemu narodowi żydowskiemu, ale po to, aby pokazać, jak bardzo jesteśmy w stanie podporządkować swoje życie regułom, które ograniczają Naszą wolność. To z ich powodu człowiek żyje w świecie wykluczeń, otoczony przez pokusy codzienności, dla jednych zupełnie błahe, dla drugich nie do zdobycia.

Wyjątkową wartość polskiego przekładu książki autorstwa Shaloma Auslandera dodatkowo pomnaża również posłowie jej tłumacza Macieja Stroińskiego, będące dla czytelnika niejako wskazówką do odczytania intencji pisarskiej twórcy, przy jednoczesnym przekornym eksponowaniu starotestamentowych kontekstów, w bądź co bądź, dalekim od stylu biblijnego przekazie autobiograficznym. Ten interesujący punkt widzenia zamieszczony po lekturze tekstu właściwego skłania do dalszych rozważań na temat roli religii, nie tylko w życiu narratora tej historii, ale również w codziennej egzystencji jej czytelników.

Opowieść pióra Shaloma Auslandera należy do tych, o których nie sposób zapomnieć. Jej ponadczasowy wymiar potęguje fakt, iż historia przedstawiona w „Żalu po napletku” ma charakter uniwersalny i mogłaby zdarzyć się wyznawcy każdej religii, niezależnie od zasad w niej obowiązujących. A jednak przydarzyła się właśnie reprezentantowi judaizmu, co tylko podsyca ciekawość odbiorcy i sprawia, że tę książkę po prostu trzeba przeczytać, i to od deski do deski.