Pociąg Do Imperium. Podróże Po Współczesnej Rosji | Autor: Maja Wolny

  Dzień 24 lutego 2022 roku na zawsze zmienił oblicze Europy i nasze postrzegania świata. Dawny porządek został bezpowrotnie wywrócony do góry nogami, a Ukraina spłynęła krwią ofiar imperialistycznych zapędów jednego człowieka. Czy jednak rzeczywiście jednego? Co mieszkańcy Rosji sądzą o zapoczątkowanej przez ich przywódcę wojnie? Popierają atak i chcą jego eskalacji czy po cichu nie zgadzają się z polityką Władimira Putina? Czy dotkliwie odczuwają nałożone na Rosję sankcje gospodarcze? I wreszcie – czy pojednanie obu stron jest jeszcze możliwe?

Aby znaleźć odpowiedzi na te i inne pytania dziennikarka i reportażystka, Maja Wolny wyrusza w daleką i niebezpieczną podróż w głąb imperium. Pomimo sankcji, które znacznie utrudniają poruszanie się w obcym kraju, przemierza Rosję wzdłuż i wszerz, poszukując odpowiedzi. Czy jednak je znajduje?

Nie sposób odmówić autorce odwagi i determinacji, której wymagało odbycie dalekiej, samotniej podroży w nieznane w tak trudnych warunkach i w panującym wówczas nastroju politycznym. Dziennikarkę na trasie spotykają niekiedy nieprzyjemności, a atmosfera, z jaką się spotyka, jest ciężka i duszna. Mai Wolny w podróży nieustannie towarzyszy strach i niepewność i to one wysuwają się na pierwszy plan w jej książce.

Trudno nie odnieść wrażenia, że bohaterką „Pociągu do imperium”wcale nie jest Rosja ani jej obywatele, a sama autorka. Jest to przede wszystkim opowieść o niej – jej strachu, jej przeżyciach, jej perspektywie. Opisuje tęsknotę za domem, trudności, jakie ją spotykają. Wielokrotnie wspomina o groźbach, jakie kierowano w jej stronę w związku z zainteresowaniem podjętą tematyką, o konieczności sięgnięcia po farmaceutyki aby pokonać lęk. Maja Wolny buduje tym samym wokół własnej osoby niepotrzebne napięcie, stawiając się niemal w roli bohaterki, która, pomimo niebezpieczeństwa, podjęła się stworzenia reportażu w tak trudnych warunkach. W istocie jednak, jej książka nie ma wiele wspólnego z reportażem. Są to osobiste zapiski z podróży turystki, pełne nieistotnych szczegółów, takich jak wielkość hotelowego pokoju czy kolor narzuty. Liczne wtrącenia wyglądają na nieudolne próby wypełnienia pustki, jaką niesie za sobą książka.

W „Pociągu do Imperium” bardzo mało jest Rosjan. Podróż autorki sprowadza się do odhaczania kolejnych punktów na mapie, spotkań z konkretnymi, umówionymi wcześniej znajomymi i często bezowocnych prób podejmowania tych samych tematów i zadawania takich samych pytań. Trudno oczekiwać, że nieufni Rosjanie, zwłaszcza w tak trudnych czasach, dadzą się wciągnąć w rozmowę na temat wojny. Mimo to jednak brakuje ze strony Mai Wolny próby pogłębienia tematu, szerszego spojrzenia na sytuację. Być może rozmów był więcej, być może były bardziej bogate w treść, jednak w swojej książce autorka nie była w stanie nam tego pokazać. Nieliczne fragmenty, jakie w niej zamieszcza, nie świadczą o jej dziennikarskich umiejętnościach. Rozmowy są powierzchowne, pytania zadawane od niechcenia, często w biegu pomiędzy jednym punktem wyprawy a kolejnym. Zdawałoby się, że odbycie tak długiej podróży po różnych zakątkach kraju da czytelnikowi i samej autorce szeroką i różnorodną perspektywę, pozwoli na poszerzenie horyzontów. Nic bardziej mylnego. Ma się wrażenie, że to wciąż ta sama rozmowa tylko napisana innymi słowami.

W książce Mai Wolny nie znajdziemy odpowiedzi na nurtujące pytania. Nie poznamy perspektywy przeciętnych mieszkańców Rosji. Nie dowiemy się, co petersburżanie czy moskwianie sądzą o prowadzonej wojnie. Bardzo wiele za to przeczytamy o wspomnieniach, obawach i odczuciach autorki. Jej książka opiera się wyłącznie na fakcie, że Maja Wolny udała się w podróż i przebyła dziesięć tysięcy kilometrów, jak gdyby to wystarczyło. Niestety jednak, nie wystarczy.