Wersja dla osób niedowidzących
Michał Lipka
-
W „Wyszywankach” Satrapi robi to, co robi najlepiej: opowiada o życiu kobiet na Bliskim Wschodzie. Drugie „Persepolis” to to nie jest, choć mówi się, że tu akcja przebiega równolegle do niego. Drugi „Kurczak ze śliwkami” też to nie jest. Właściwie nie do końca to nawet komiks. Przy okazji jednocześnie wydźwięku tak mocnego, jak te najsłynniejsze dzieła autorki nie ma, nadal jednak jest ciekawym głosem, udanym dodatkiem do reszty, a do „Persepolis” szczególnie – samodzielnym dziełem zresztą też – i tylko ta forma, jakby od niechcenia, jakby szkicownik to taki, który tak naprawdę ukazać się nie miał, a na pewno nie w takiej formie, trochę może niektórych odbiorców odrzucić.
Iran. I irańskie kobiety. Co robią, kiedy mężów nie ma obok nich? Co robią, gdy spotykają się ze sobą? Gdzieś między obowiązkami, siadają i rozmawiają. Wspominają, opowiadają, żartują. To, co mówią bywa różne, od rzeczy zabawnych, po straszne. Ale mówią, wyrzucają z siebie, snują te swoje historie. A Satrapi, młoda i czuwająca nad samowarem, wyłapuje je, zapamiętuje, a potem snuje po swojemu, przekazując je nam.
MarjaneSatrapi to autorka specyficzna. Jej komiksy, właściwie komiksowe pamiętniki, relacje, autobiografie, tak do końca nie trzymają się żadnych ustalonych schematów czy konwencji komiksowej narracji, rysunku etc. w „Persepolis” zrobiła to, co czuła, co chciała i co musiała. W „Kurczaku” pokazała nieco większe panowanie nad materią opowieści graficznej, a „Wyszywanki” to, jak to mówią, jazda po bandzie. Trochę machniętych na szybko rysunków, nieprecyzyjnych, niedopracowanych nawet, do tego masa tekstu, ściany dialogów i monologów wypełniających strony, jakby liczyły się tylko one, jakby forma komiksowa była zbędnym wręcz ozdobnikiem. I pewna taka specyfika, jakby bohaterki spotkały się na babskie pogaduszki i tak siedzą i plotkują. Babski wieczór trwa, tu wspomną, tam ponarzekają, tu zażartują i…
No właśnie, zdaje się, że choć poruszają ważne i ważkie tematy, wiążą ich pewne własne konwenanse, oczekiwania, jakie powinny być, co chcieć i jak to wszystko robić i tego się trzymają. Więc momentami wydaje się to sztuczne, to znów wysilone, takie trochę rwane, szarpane. Nierówne. Wspomnienie, w którym czegoś brakuje? Sen, który nie musi trzymać się tak bardzo żadnych zasad? Albo, jak to moje pierwsze wrażenie, dość luźny to szkicownik, taki do wyżycia się, wynurzeń, przelania czegoś na papier, ale jeszcze bez wnikania tak mocno w to, co powiedzieć się chce, bo przecież to dla nas, bo odnośnik jest w naszej głowie i na papierze być nie musi.
Ot taki trochę specyficzny to haft bez wzoru. Wyszywanka stworzona z jakimiś ogólnym zarysem, ale bez planowania detali. Kolarz właściwie. Nie wiem, czy robiony bez kalkulacji, bo dialogi czasem sprawiają wrażenie wykalkulowanych, wyliczonych, wystylizowanych, ale nie zmienia to faktu, że „Wyszywanki” to komiks ciekawy, komiks udany i wart poznania, nawet mimo pewnych minusów. Bardziej przez kobiety, bo to jednak dzieło kobiece – unikam określenia powieść graficzna, bo raczej należałoby to określić mianem ilustrowanych dialogów, nawet sztuki / dramatu ilustrowanego, bo to coś, co nadaje się do wystawienia w teatrze – i zainteresowanych tematem, ale jednak. Bo niełatwa to lektura, niełatwa także formą, ale jednocześnie potrafiąca usatysfakcjonować. Musi tylko trafić w target, bo nie dla każdego to pozycja, a wtedy nawet pewne naciągane elementy nie będą w niczym przeszkadzały.
