Sprawa Rembrandta | Autor: Daniel Silva

Portret młodej kobiety, fascynującej i niezwykłej, jej los mógłby być kanwą niejednej książki czy też sztuki teatralnej. Muza wielkiego malarza, której postać została uwieczniona na wieki i nawet po kilku stuleciach wzbudza emocje, jednak czy to zasługa urody czy artystycznego talentu albo sławy twórcy? A może dzieło jest jedynie pretekstem dla ludzi, posługujących się nim dla własnych celów?

Gabriel Allon ma dość podwójnego życia, prowadził je przez trzy dziesięciolecia, narażając własne życie, ostatnia sprawa odcisnęła tragiczne piętno nie tylko na nim, lecz również na jego żonie. Minął prawie rok od tego dramatu, jednak wciąż jest obecny w życiu bohatera i najbliższej mu osoby, ponowne wejście w świat, gdzie zagrożenie jest ciągle obecne wydaje się ostatnim czego pragnie tych dwoje ludzi, ale ... kobieta z tajemnicą w oczach kusi by otworzyć drzwi, wydające się być zamknięte już na zawsze. Jej twarz znowu przyciąga spojrzenia, a niektórzy dostrzegają w nim więcej niż inni czy także zauważył to złodziej? Z pewnością oczarowany był renowator płótna, zapłacił za to własnym życiem, ale poświęcenie nie poszło na marne, ktoś zauważył pewien detal pomocny w dochodzeniu i to nie tylko dotyczącym teraźniejszej sprawy.

Przeszłość i przyszłość dzieli czasem bardzo cienka granica, której przekroczenie dla wielu wiąże się z wspomnieniami, o których chcieliby zapomnieć, lecz niestety są one zbyt głęboko i mocno w nich wyryte. Jak można zapomnieć o tym co uważamy za powód tragedii i kogoś kto był jej sprawcą? Jednak to co było synonimem dramatu może stać się również narzędziem wymierzenia sprawiedliwości, na jaką już nie liczono. Bezcenny obraz skrywa nie tylko sekret miłości modelki i mistrza, lecz również o wiele mroczniejsze oblicze ostatnich kilkudziesięciu lat. Gabriel stawia przed sobą cel, który już wielu przyniósł śmierć, występuje przeciwko człowiekowi bez skrupułów, lecz o tej jego obliczu wiedzą tylko nieliczni. Jak do tej pory nikomu nie udało się pokazać prawdziwej twarzy gwiazdy świata biznesu i w dziedzinie charytatywności. Jednak niezwykła koalicja może osiągnąć to co do tej pory wydawało się niemożliwe, jaka będzie cena za zwycięstwo jednej strony i porażkę drugiej?

"Sprawa Rembrandta" zaczyna się jak rasowa historia sensacyjna, ale to dopiero wstęp, bo zaraz za nim wchodzi wątek gry wywiadów, na tym nie koniec, bo autor dokłada wątek drugiej wojny światowej oraz ciekawe tło obyczajowe. Na takiej podstawie autor zbudował zaskakujący kryminał z bohaterami, walczącymi nie tylko ze złem, lecz również z własnymi demonami. Świat agencji wywiadowczych, mediów, biznesu i dzieł sztuki, gdzie piękno oraz brzydota czasem mają tę samą twarz i jedynie tylko przypadek sprawia, że można dostrzec prawdziwy obraz, a nie tylko to co powierzchowne.

Daniel Silva to jeden z najbardziej poczytnych i utalentowanych amerykańskich autorów powieści sensacyjnych. Wychowywał się w Michigan i Kalifornii, a zanim zaczął na dobre zajmować się pisaniem, był dziennikarzem. W latach osiemdziesiątych został korespondentem wojennym na Bliskim Wschodzie. Relacjonował zarówno konflikt w zatoce Perskiej jak i wojnę irańsko-iracką. Zadebiutował w roku 1996 powieścią "The Unlikely Spy" Książka odniosła spektakularny sukces i wkrótce Silva na zawsze pożegnał się z pracą dziennikarza. Obecnie pisarz mieszka w Waszyngtonie wraz z żoną i dwójką dzieci. Od stycznia 2009 roku należy do rady United States Holocaust Memorial Museum.

Kiedy kilka lat wcześniej Christopher Lidell przeprowadził się do Glastonbury, myślał, że nikt i nic nie może zniszczyć jego szczęścia. Tyle, że los miał widocznie inne plany względem mężczyzny. Wkrótce po opuszczeniu Notting Hill, świat Lidella wywraca się do góry nogami. Hester, jedyna kobieta, którą Christopher kiedykolwiek kochał, dochodzi do wniosku, że ich drogi dawno się rozeszły, a co za tym idzie powinni się ze sobą pożegnać. Mimo to Lidell wcale nie opuszcza miejsca, które jak na razie przyniosło mu jedynie same rozczarowania. Nie mogąc sobie wyobrazić rozstania z ukochaną córeczką, mężczyzna na nowo układa życie w sennym, angielskim miasteczku. To tu zakłada pracownię renowacji obrazów i to tu zostaje zamordowany. Napad, którego ofiarą został Christopher, nie był jedynie kwestią przypadku. Złodziej ukradł tylko jeden obraz z pracowni konserwatora - obraz, który prawdopodobnie przedstawia kochankę Rembrandta i który kryje w sobie przerażającą historię.

Odnalezienia zaginionego obrazu podjąć się może tylko jedna osoba. Tyle, że po tragicznych wydarzeniach w Rosji, Gabriel zrezygnował z tytułu szefa izraelskiego wywiadu i całkowicie zerwał kontakt z biurem. Wraz ze swoją piękną żoną Chiarą osiadł pośród smaganych wiatrami wzgórz Kornwalii i ani myśli powracać do życia, które pozostawił już daleko za sobą. Pojawienie się w samotni Allona ekscentrycznego, londyńskiego marchanda sztuki Juliana Isherwooda zmienia jednak decyzję mężczyzny. Gabriel, choć niechętnie, podejmuje się zadania znalezienia zabójcy i obrazu. Nie podejrzewa jednak, że jego decyzja wywoła łańuch kolejnych wydarzeń, a w efekcie doprowadzi do międzynarodowej akcji wydziałów. Poszlaki prowadzą Allona i jego żonę krętymi drogami - z Amsterdamu do Buenos Aires, a kończąc u bram willi cenionego milionera na spokojnym brzegu Jeziora Genewskiego. W trakcie misji odkrywają oni ową mroczną tajemnicę, która stoi za obrazem Rembrandta. Jej poznanie wydaje jednak wyrok śmierci na Allona.

Każdy z nas posiada w sobie pewien pierwiastek zła. Choć owa maleńka cząstka nie zawsze przedostaje się na światło dzienne, zajmuje stałe miejsce w naszym organizmie, czekając jedynie na odpowiednią chwilę - chwilę naszej słabości. Pragnienie władzy czy bogactwa jest jedną z największych i najniebezpieczniejszych ludzkich słabości. Uruchamia ono niekończącą się grę, której stawka nie warta jest ryzyka. Tyle, że zawsze dowiadujemy się o tym, gdy jest już za późno na zrobienie kroku w tył. Historia miłości modelki i światowego artysty, która skończyła się niewysłowionym cierpieniem dla kobiety to nie jedyna opowieść, którą może opowiedzieć obraz Rembrandta. Jakkolwiek ironicznie to jednak zabrzmi, jest to historia najbardziej optymistyczna. "Portret młodej kobiety" stał się mimowolnym świadkiem zbrodni, o których nie mówi się na głos, a jedynie powtarza cicho po kątach. Stanowi on również jeden z licznych, bolesnych dowód na to, że Balzac nie mylił się wypowiadając słynne słowa - "za każdą wielką fortuną kryje sie zbrodnia".

Daniel Silva sprawnie łączy ze sobą różnorodne wątki. Z zaskakującą łatwością porusza się między dwoma płaszczyznami czasowymi - z jednej strony poznajemy wydarzenia, które składają się na historię odnalezionego niedawno obrazu Rembrandta, z drugiej te, które towarzyszą rozpaczliwej próbie jego odnalezienia. Ich różnorodność sprawia, że każdy czytelnik powinien odnaleźć w owej powieści coś dla siebie. Mamy zbrodnię za którą kryją się niewyjaśnione przed laty tajemnice, mamy fortunę niewiadomego pochodzenia, mamy delikatnie zarysowany wątek uczucia, które przyniosło jednak jedynie ból i wreszcie mamy poruszający najskrytsze zakamarki wątek pewnej żydówki, która po latach milczenia postanowiła "otworzyć usta".

Narracja, z którą spotykamy się na kartach powieści amerykańskiego autora, jest narracją trzecioosobową, a styl jakim się posługuje jest prosty i łatwy do przyswojenia, choć równocześnie niezwykle plastyczny. Daniel Silva unika metafor, zbędnych opisów, a niekiedy ogranicza nawet dialogi. Atutem jego powieści jest wartka, napięta akcja i do samego końca skrupulatnie to podkreśla. Czytelnik podczas lektury "Sprawy Rembrandta" całkowicie zostaje pochłonięty przez wydarzenia rozgrywające się na łamach powieści. Mimo iż początkowo sceptycznie podchodziłam do owego tytułu, z każdą kolejną stroną utwierdzałam się w przekonaniu, iż moje podejście było błędne.

Bohaterowie, których wykreował Daniel Silva są niezwykle autentyczni i pełni pasji. Przede wszystkim jednak wzbudzają u czytelnika sprzeczne emocje - litość, złość, nienawiść, rozczarowanie a także sympatię czy zrozumienie to tylko kilka z licznych uczuć, które towarzyszyły mi w trakcie lektury. I jedyne co mogę zarzucić tutaj autorowi to fakt, iż nie wszystkimi postaciami miałam okazję nacieszyć się wystarczająco długo.

"Sprawa Rembrandta" to wzbudzająca sprzeczne emocje wielowątkowa powieść o tym do czego może doprowadzić pragnienie władzy czy bogactwa. Skrupulatnie wykreowani bohaterowie, pełna napięcia i zwrotów akcji fabuła czy przystępny, lekki język to tylko kilka z czynników, które świadczą na korzyść najnowszego tytułu Daniela Silvy. Amerykański autor pozytywnie zaskoczył mnie zarówno pomysłem jak i wykonaniem, a przyjemności jaką czerpałam z lektury nie zakłócił mi nawet fakt, iż jest to już kolejna część przygód agenta. I choć lektura nie wszystkim pewnie przypadnie do gustu, z czystym sumieniem mogę ją polecić każdemu miłośnikowi literatury sensacyjnej.

Każdego roku na świecie giną setki muzealnych eksponatów. Najczęściej znikają „na zamówienie" ekscentrycznych kolekcjonerów, którzy zapłacą każde pieniądze, by na ich ścianie zawisł oryginalny Van Gogh czy Picasso. Fantazja złodziei nie zna granic. Potrafią przesiedzieć kilka dni w schowku tylko po to, by w odpowiedniej chwili niezauważeni wynieść obraz. Mogą również beznamiętnie zamordować konserwatora zabytków, w chwili odnawiania dzieła mistrza Rembrandta i uciec z rzeczonym malowidłem. Niestety każda profesja niesie ze sobą ryzyko porażki, a nawet najbieglejszy złoczyńca nie działa bez pozostawiania śladów. Dzięki temu ich tropem może ruszyć as izraelskiego wywiadu, Gabriel Allon, który szybko odkryje, że sprawa kradzieży „Portretu młodej kobiety" ma znacznie więcej niż jedno dno.

Allon po trzech dekadach pracy w tajnych służbach postanowił zrezygnować z awansu na szefa wywiadu, przejść na emeryturę i oszczędzić sobie kolejnych ekstremalnych przeżyć. Zaszył się z żoną na wybrzeżu Kornwalii, próbując zapomnieć o tragediach, które miały miejsce w Moskwie (o czym możemy przeczytać w poprzednim tomie przygód Allona „Uciekinierze"), gdzie Chiara ledwo uniknęła śmierci i straciła dziecko. Trudno jednak zostawić przeszłość za sobą, gdy zamordowany konserwator jest znajomym ze studiów Allona, a o pomoc w znalezieniu dzieła prosi go przyjaciel, prowadzący galerię sztuki. Chcąc nie chcąc, Gabriel znów musi podjąć się zadania, uruchomić międzynarodową akcję wywiadowczą i po nitce do kłębka dotrzeć do tego, kto stoi za kradzieżą.

Jako, że dla tajnego wywiadu nie ma rzeczy niemożliwych, nikogo nie powinno dziwić, że miejsce akcji powieści zmienia się jak w kalejdoskopie. Szlak obrazu zaprowadzi nas do Amsterdamu, Argentyny, Szwajcarii, a dzięki temu, że „nasz umysł jest jak zbiornik: otwieramy zawór i pamięć wycieka" [1] cofniemy się w czasy eksterminacji Żydów i poznamy historię dzieła, którego wartość wyceniono życiem niewinnych ludzi. Jak można się domyślać, szybko okaże się, że rzeczony obraz jest jedynie pretekstem, a całe poszukiwania będą dotyczyć wielkich pieniędzy.

Oprócz genialnego Allona i jego pięknej żony, Silva jak zwykle zaprezentuje nam całą galerię wyrazistych postaci. Opowie przejmujące historie ukrywających się Żydów, bezlitosnych gestapowców, złodzieja z wyrzutami sumienia, w końcu wykreuje przerażająco prawdziwą osobowość popularnego miliardera filantropa, który jak nikt inny potrafi przyjmować wiele masek. Wszystko oprawione szybką akcją, która sprawia, że książkę czyta się błyskawicznie, napisane bardzo dobrym stylem, dzięki któremu nawet mniej ciekawe fragmenty nie spowalniają fabuły i nie psują rozrywki.

To już dziesiąta opowieść z cyklu przygód Gabriela Allona i zarazem moje pierwsze z nim spotkanie. Pomimo, że całość zapewne łączy się w pewnym stopniu ze sobą, nie przeszkadza to w odbiorze „Sprawy Rembrandta" jako osobnej powieści. Choć nie jestem fanką gatunku, trzeba przyznać, że nie jest to typowa realizacja sensacyjna oparta na pościgach i strzelaninach. Fabuła pozwoliła tu na snucie rozważań na temat granic moralności, cenie ludzkiego życia przekładalnego na pieniądze, ślepej żądzy gromadzenia bogactwa ponad krzywdy innych, ale przede wszystkim na ukazanie perfekcyjnej hipokryzji. Arcydzieło malarskie stworzone na ludzkiej krzywdzie stało się symbolem apoteozy materializmu, w imię którego niektórzy są skłonni poświęcić życie.

Za książkę dziękuję wydawnictwu Muza oraz portalowi Sztukater.

[1] D. Silva, Sprawa Rembrandta, Warszawa 2012, s. 277.

Daniel Silva to amerykański pisarz, przez krytykę uznawany za jednego z najbardziej utalentowanych autorów powieści szpiegowskich. Na swoim koncie ma m.in. takie książki jak Angielski zabójca, Książę ognia, Tajny sługa czy Reguły Moskwy.
Wytwórnia Universal Picture wykupiła prawa do sfilmowania serii książek o Gabrielu Allonie, który jest głównym bohaterem Sprawy Rembrandta.

Moje pierwsze spotkanie z Silvą uważam za udane, aczkolwiek – wbrew oczekiwaniom – nie do końca powalające.

Po wydarzeniach poprzedniej części cyklu – Uciekinier – Gabriel Allon rezygnuje z awansu na szefa izraelskiego wywiadu, po to, by wraz z żoną Chiarą zaszyć się w malowniczej Kornwalii. Tam też mają wypocząć, nabrać sił i zapomnieć o traumatycznej przeszłości.

Niestety, w tym samym czasie w Paryżu zamordowany zostaje konserwator sztuki, z którym swego czasu studiował Allon. Co więcej, skradziony zostaje obraz Portret młodej kobiety autorstwa Rembrandta.
Julian Isherwood, właściciel pewnej galerii, postanawia odnaleźć Allona i zatrudnić go w celu odzyskania utraconego dzieła sztuki, które notabene, nie zostało ubezpieczone, by uniknąć dodatkowych kosztów. Jak się jednak okazuje, obraz to jedynie setna część wartości tego dzieła – ważniejsze okazuje się być to, co zostało w nim ukryte – sekret bogactwa jednego z mocarstw.
Udział w pozornie typowej akcji, okazuje się być trybikiem uruchamiającym skomplikowaną maszynerię działań na skalę międzynarodową. W sprawę zamieszane są bowiem wywiady amerykański, brytyjski oraz izraelski. Allon mimo podjętej próby ucieczki od przeszłości, po raz kolejny stanie się najważniejszym ogniwem całej operacji.
Akcja powieści prowadzi nad od Argentyny do Szwajcarii i nie ogranicza się do wydarzeń z najbliższej przeszłości. Problem sięga znacznie dalej – aż do czasów II wojny światowej, kiedy to obraz po raz pierwszy został okupiony krwią niewinnych.

As wywiadu i doskonały fałszerz, trafia na trop niemieckiego oficera, który wykupywał od Żydów ich majątki i gromadził go, po to, by po wojnie ukryć w szwajcarskim banku. Niestety, dóbr nigdy nie odzyskał, bowiem zostały one przywłaszczone przez właściciela banku. Tym sposobem, po latach Allon trafia na ślad Martina – syna owego skorumpowanego bankiera. Martin, słynie jako niezwykły filantrop, człowiek niemalże bez skazy, dlatego tak trudno komukolwiek wszcząć śledztwo w jego sprawie.

Sprawa Rembrandta to sprawnie napisana powieść szpiegowska – z interesującą fabułą, częstymi zwrotami akcji i niejednoznacznymi bohaterami. Autor nie stroni od ukłonu zarówno w stronę tradycyjnych metod prowadzenia dochodzenia, jak i ku metodom najnowocześniejszym, z inwigilacją komputerową na czele.
Dla fanów dobrze skonstruowanej powieści sensacyjnej z wątkiem kradzieży, broni nuklearnej i oszustwa na masową skalę – będzie to lektura wyśmienita.