Michał Piętniewicz

Prędzej już krytyk literacki, który czasem znajduje zlecenia na uczelni, a czasem nie i wtedy musi pracować w innym miejscu. U mnie się ułożyło tak, że aktualnie pracuję gdzieś indziej, więc krytyka literacka nie jest moim zawodem, a rodzajem hobby, które czasem przynosi jakiś dochód. Co do bycia poetą, to całkiem inna historia, język poetycki wymaga innych zupełnie trybów aniżeli język krytyki literackiej.

Na pewno w omawianiu cudzej twórczości pomaga elementarna wrażliwość na słowo, dobrze, aby była ona bardzo rozwinięta i tekst nie sprowadzał się jedynie do traktowania instrumentalnego, jako rodzaj „worka treningowego”, na którym ćwiczy się swój warsztat krytycznoliteracki. To są sprawy skomplikowane, spotkałem się kiedyś z opinią, że krytyka literacka w ogóle nie jest potrzebna i że dany czytelnik samodzielnie powinien formować swoje sądy o danej książce. Dla mnie jednak krytyka literacka jest rodzajem lampy czy latarni dla tych, którzy z literaturą nigdy nie mieli za wiele wspólnego, choćby z racji wykonywanej profesji. Obecnie krytyka nie istnieje, istnieje określony marketing, który daną pozycję czyni popularną i szeroko czytaną. Nie znaczy to jednak, że owa pozycja jest udanym dziełem literackim. Krytycy to dzisiaj mędrcy i przewodnicy „na emeryturze”, którym komercyjny świat skutecznie zakneblował usta. Co do pisania wierszy i bycia krytykiem – zajęcia te są oddzielne jakby, mimomimo że czynione przez tego samego człowieka. Ksiądz przecież nie odprawia ciągle mszy, jeszcze chodzi po górach i jeździ na wczasy.

Podobnie dla krytyka owymi wczasami mogą być wiersze, choć to dość banalne porównanie, gdyż trzeba tutaj mocno powiedzieć, że poezja, mimo prób jej obecnej banalizacji i spłaszczania, jest sprawą niezwykle poważną i wielka tajemnica kryje się w niektórych wierszach.

Najpierw pisałem wiersze, chyba jak każdy, z potrzeby, dużej potrzeby wewnętrznej. Natomiast krytykiem uczyniła mnie miłość do literatury, odnoszę wrażenie, że bezinteresowna. Staram się utrzymać swoje status quo i być krytykiem niezależnym, kompletnie nie interesuje mnie mainstream, na którego mechanizmy patrzę z obrzydzeniem.

Nadmierne krytykowanie nie jest normalne, a tam nawet nie tyle jest normalne, ile konieczne, żeby w tym bajorku piranii przetrwać. Co do mojego statusu bycia poetę, pozwoli Pan, że nie będę się długo rozwodził nad tą odnogą mojej działalności.
Trudno auto komentować własne utwory, czy siebie jako poetę.

Dlaczego bywam poetą, nie wiem i podejrzewam, że mało który poeta to wie, dlaczego czasem wychodzi z nas coś tak „nieprzystojnego” jak dany utwór poetycki, że przywołam „Ars Poeticę” Miłosza.

Poezję pisze się, proszę Pana nieświadomością… To jedyny sposób… Nawet dobre wiersze konceptualne są wynikiem pracy nieświadomości. Bez trudu przychodzi mi napisanie wiersza na zamówienie, bo dostaję takie, czy to z okazji ślubu, czy dla dziewczyny, która się spodobała mojemu koledze. Ale czy to są wiersze? To są teksty okolicznościowe. Poezja powinna wybrzmieć tylko wtedy, kiedy danej rzeczy już w inny sposób nie potrafię nazwać.
Powinna być ona moim zdaniem, innymi słowy porządnie umotywowana wewnętrznie, w przeciwnym wypadkiem staje się hobbystycznym wierszoklectwem, czego obecnie obserwuję zalew.

Takich, których zainteresuje to, co mówię bądź piszę. Aktualnie przeszedłem na mówiony tryb recenzencki, prowadzę swój kanał Lektury z biblioteki osiedlowej, który nazywa się tak samo, jak moja książka krytycznoliteracka wydana w 2018 roku przez Bibliotekę Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Oddziału Kraków. Najciekawiej jest ciągle projektować swojego odbiorcę, ale do tego trzeba odpowiednich technik, w tym umiejętności odpowiedniej manipulacji psychologicznej, ja tak niestety nie potrafię, jestem skazany na bycie sobą i to mnie zamyka w niszy. Dla mnie najlepszą formą sprawdzenia tego, co przeczytałem, jest żywa rozmowa z autorem danej książki, ja lubię się ciągle czegoś dowiadywać, natomiast ustawienie siebie w pozycji mentora, nauczyciela czy mistrza, zdecydowanie jest dalsze od mojego ciała i powoduje efekt pewnej nienaturalności. Niemniej ciekawość i chęć podzielenia się tym, co czytam, zawsze zwycięża, stąd to mojego prowadzenie kanału czytelniczego, który jest dla mnie i rodzajem pasji i rodzajem terapii po bardzo ciężkim kryzysie psychicznym, spowodowanym głównie nadużywaniem alkoholu.

Jeden drugiemu przeszkadza. Jestem dzieckiem, które uwielbia bawić się poważnymi rzeczami, stąd akademicy nie traktują mnie poważnie. Ale ja mam z tego frajdę przynajmniej, a oni się męczą i zarzynają, stąd między nimi a mną nie dochodzi do łatwego dialogu, jest to dialog bardzo trudny. I mówię to w pełni świadomie, jako doktor literaturoznawstwa, ze specjalnością krytyka literacka.

A wie Pan, tu mnie Pan zaskoczył… Ale nie tylko Pan na to zwraca uwagę… Ja sam nie wiem, co o tych obrazkach niektórych, które zamieszczam, sądzić… Po prostu chyba mi się podobają i chciałbym z bliźnim podzielić się czymś, co zwyczajnie może cieszyć oko, moje przynajmniej cieszy.

Kanał mój Lektury z biblioteki osiedlowej jest prócz tematyki literackiej oraz krytycznoliterackiej, zorientowany również na dziedzinę psychologiczną, psychiatryczną, a także teologiczną. Innymi słowy, interesują mnie różne książki. Natomiast książka o tym samym tytule, co kanał, zawiera wyłącznie omówienia prozy oraz poezji. Co do książki dla początkującego poety, po pierwszy dobry podręcznik poetyki, a po drugie piosenki Dylana, Cohena, Waitsa, Kaczmarskiego, Grechuty, Świetlickiego. Co do książki dla początkującego krytyka, niewątpliwie „Alchemia słowa” Jana Parandowskiego, która z poziomu meta prezentuje niezwykłą, bezinteresowną miłość do literatury, choć jest ona raczej omówieniem tego, jak działa warsztat pisarza i co się robi, aby powstała dobra książka, jakiego niebywałego trudu i wysiłku intelektualnego to wymaga. Natomiast książek dla szeroko rozumianego odbiorcy jest mnóstwo, wszystko zależy od tego, co przeczytało się w dzieciństwie, a późniejsi intelektualiści przeważnie w dzieciństwie czytają Niziurskiego, Bahdaja, Nienackiego, Szklarskiego czy Tolkiena.A co do książek, które omawiam na kanale, oczywiście nie wszystko omawiam, co czytam.

Wie Pan, ja nie hierarchizuję ludzkich zajęć… Jeden jest dobry w kopaniu dołu, inny w pisaniu wierszy. O wszystkim decyduje wola, chęć, pasja, ciężka praca, talent. Jeżeli ktoś jest uzdolniony, dajmy na to w matematyce, to nie pójdzie na prawo i medycynę, tylko dlatego, że rodzinka tak chce, to byłoby bez sensu. Jeśli życie polegałoby tylko na zdolności utrzymania się na jego powierzchni, byłoby bardzo jałowe i puste. Treścią i sensem życia jest to, do czego nas powołał Pan Bóg, a to odkrywa się bardzo wcześnie albo bardzo późno, albo nie odkrywa się tego nigdy, nie ma tutaj reguły. I właśnie Koło Młodych, którym opiekuję się wspólnie z Józefem Baranem, jest taką, dajmy na to, kuźnią talentów, l wspólnotą ludzi, którym zależy na podobnych wartościach, ambitnych, którym jeszcze Lucyfer tego świata nie wybił z głowy, że może mieć ono głębszy smak aniżeli kawunia w Starbucksie albo fryty w McDonaldzie. Natomiast nie wiem, czy istnieje talent czystej wody, może tak, ale to bardzo rzadkie i jest duże prawdopodobieństwo, że się rychło może spalić, jeśli nie poprze swoich wybitnych zdolności ciężką, mozolną pracą. Bo tak naprawdę praca w literaturze to taka sama praca, jak inna w tym sensie, że towarzyszy jej ten sam mozół, regularność, powtarzalność, nawet nuda, zmęczenie, wyczerpanie czy wypalenie.

Peron Literacki zawdzięczamy naszemu „zawiadowcy” Jarosławowi Sokołowi, który wpadł na ten świetny pomysł i powołał go do życia w ramach struktur Biblioteki Kraków. Jadwiga Malina wykonuje również tytaniczną pracę i to ona jest pierwszą twarzą Peronu Literackiego – ja jestem tylko człowiekiem do duetu, służącym także czasem pomocą i komentarzem krytycznoliterackim, bardzo cieszę się, że mogę przydać się, poczucie bycia potrzebnym jest bardzo ważne. Co do idei Peronu, tutaj trzeba powiedzieć, że chcemy wykształcić pewne środowisko początkujących pasjonatów, którzy z biegiem czasu, upływem lat i kolejnych warsztatów, nabierają literackiej wprawy, a poza tym świetnie czują się w swoim towarzystwie. Peron Literacki to adekwatna przystań dla ludzi poszukujących głębokich wartości i wrażliwych. Nikogo nie zmuszamy do uczestnictwa w warsztatach, nie pobieramy też opłat. Naszym Peronowiczom bardzo odpowiada wykształcona przez nas formuła, bo są już z nami od czterech lat!

Byliśmy skupieni wyłącznie na moich zajęciach literackich, natomiast zarobkowo robię coś trochę innego, choć miejscami również pokrewnego, ale to temat na inny wywiad. Z pracy literackiej również niekiedy mam dochody, ale to raczej dodatek. Poza tym nie jestem już taki młody 😊.