Mistrz I Małgorzata | Autor: Michaił Bułhakow

"Mistrz i Małgorzata" – klasyka światowa

"Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa to klasyka, która wymyka się jednoznacznemu opisowi i prowadzi do licznych interpretacji.

Niektóre powieści zapadają w pamięć na długo. Tak bardzo się podobają, że aż chce się do nich wracać. Właśnie tak mam z "Mistrzem i Małgorzatą" Michaiła Bułhakowa, powieści, która zachwyca mnie za każdym razem.

Powieść zaczyna się dość niewinnie. Oto Michał Aleksandrowicz Berlioz, redaktor naczelny miesięcznika literackiego oraz poeta Iwan Nikołajewicz Ponyriow o pseudonimie Bezdomny spotykają się na Patriarszych Prudach. Poznają tam niezwykłego cudzoziemca, z którym zaczynają rozmawiać o Bogu. Nie wiedzą nawet, jak to spotkanie odmieni ich życie i z kim mają do czynienia. Od tego czasu w Moskwie zaczynają się dziać dziwne rzeczy...

"Mistrz i Małgorzata" to powieść szkatułkowa, bogata w odniesienia do literatury światowej oraz wielowątkowa. Ukazuje życie w Moskwie w latach 30. XX wieku. Niestety realia nie są zbyt optymistyczne. Absurd goni absurd, co jeszcze nasila pojawienie się szatana i jego świty. Pierwszy wątek dotyczy błazeńskich poczynań pomocników szatana, którzy próbują wprowadzić nowy porządek, drugi wątek dotyczy losów Mistrza i Małgorzaty, a trzeci - Poncjusza Piłata (bohatera powieści Mistrza).

"Mistrz i Małgorzata", to jedna z moim ulubionych lektur z czasów szkolnych, obok "Zbrodni i kary" Fiodora Dostojewskiego oraz "Roku 1984" George'a Orwella. Co mnie w niej urzekło? Niesamowity klimat powieści, połączenie świata realnego z nadprzyrodzonym. Michaił Bułhakow miał świetny pomysł na wprowadzenie szatana do komunistycznej i ateistycznej Moskwy.

Michaił Bułhakow opatrzył swoje dzieło mottem z "Fausta" Goethego:
"...Więc kimże w końcu jesteś?
- Jam częścią tej siły,
Która wiecznie zła pragnąc,
Wiecznie czyni dobro".

Fragment ten odnosi się do szatana, który pragnąc zła, nieustannie czyni dobro. Szatan z "Mistrza i Małgorzaty" jest ową złą siłą, która czyni wiele dobrego w Moskwie oraz w życiu głównych bohaterów powieści.

Autor wprowadza całą plejadę przedziwnych postaci – realnych i fantastycznych. Małgorzatę – "była piękna i mądra. I jeszcze jedno trzeba tutaj dodać – można stwierdzić z całym przekonaniem, że jest wiele kobiet, które nie wiem co dałyby za to, aby zamienić się z Małgorzatą. Trzydziestoletnia bezdzietna Małgorzata była żoną wybitnego specjalisty, który w dodatku dokonał pewnego odkrycia o ogólnopaństwowym znaczeniu". Mistrza – który jest pisarzem, autorem dzieła o spotkaniu Poncjusza Piłata z Jeszuą Ha-Nocri. Zostaje on umieszczony w klinice psychiatrycznej. Jest wykształcony i bardzo oczytany: "Prócz rosyjskiego znam pięć języków (...) angielski, francuski, niemiecki, łacinę i grekę. Czytam także trochę po włosku".

Pierwszą z postaci fantastycznych jest Woland, który mówi o sobie: "O, jestem w ogóle poliglotą. Znam bardzo wiele języków; Jestem specjalistą od czarnej magii; Jestem w tej dziedzinie jedynym specjalistą na świecie; Jestem historykiem". A tak naprawdę jest ucieleśnieniem zła, wysłannikiem piekieł. Ma on swoją świtę: Behemota, Fagota, Asasella oraz Hellę. Behemot to wielki, czarny kocur, który potrafił chodzić na dwóch łapach i mówić. Lubi szachy, broń, gwizdanie oraz wódkę. To najbardziej zabawny bohater. Fagot (Korowiow) – kompan Behemota w psikusach. Ten "facet ma wąsiki jak kurze piórka, maleńkie, ironiczne i na wpół pijane oczka, a kraciaste porcięta podciągnięte są tak wysoko, że widać brudne białe skarpetki". Asasello – facet od brudnej roboty na usługach Wolanda. W rzeczywistości to demon-morderca. Hella – piękna, rudowłosa wiedźma. To jedyna kobieta w świcie Wolanda, pełni rolę służącej czarnego maga.

Warto wspomnieć, że Bułhakow pracował nad "Mistrzem i Małgorzatą" przez 12 lat – od 1928 do 1940 roku (do swojej śmierci). Co ciekawe, powieść została wydana po raz pierwszy w 1966 roku w miesięczniku "Moskwa". Według pierwszej redakcji powieść miała być głównie o szatanie. Początkowo Bułhakow wymyślił nawet inne tytuły swojego dzieła: "Czarny mag", "Kopyto inżyniera", "Żongler z kopytem", "Syn W.", "Gościnne występy (Wolanda?)". Jednakże w 1930 roku autor zniszczył swoje zapiski, wrzucając je do pieca (jest w tym pewna analogia, gdyż podobnie postąpił mistrz ze swoją powieścią o Poncjuszu Piłacie). Rok później wprowadził nowe postaci, czyli Mistrza i Małgorzatę.

Powieść doczekała się kilku ekranizacji oraz wielu adaptacji teatralnych. Pierwszy film w reżyserii Aleksandara Petrovića powstał w 1972 roku, drugi – w reżyserii Yuri Kara w 1994 roku. Powstały także dwa z 1988 roku oraz 2005 roku. Niedawno sztuka zagościła na deskach Teatru Dramatycznego w Warszawie. Bardzo chciałabym się na nią wybrać - mam nadzieję, że będę miała okazję.

"Mistrza i Małgorzatę" polecam każdemu bez względu na wiek - to naprawdę wartościowa lektura. Warto ją sobie przypomnieć po latach. Za każdym razem dostrzega się w niej coś nowego.

Jam jest częścią tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wiecznie dobro czyni.

Kim tak naprawdę jest szatan? W ludzkiej mentalności występuje zazwyczaj jako wcielenie czystego zła. Podania, legendy i literatura twierdzą jednak inaczej. Diabły od zawsze pomagały ludziom. Znają naturę ludzką, potrafią wyciągnąć z człowieka nie to, co najlepsze, lecz to co prawdziwe. Czego się można spodziewać kiedy szatan we własnej osobie zawita wraz ze swą świtą do miasta?

Moskwa, lata 30. XX w. Dwóch kolegów literatów spotyka się w parku nad Patriarszymi Stawami by przedyskutować artykuł, który wkrótce ukazać się ma w czasopiśmie wydawanym przez ich organizację literacką. Ma on dotyczyć bowiem wiary i rzeczywistego istnienia Boga. Nieoczekiwanie do rozmowy wtrąca się nieznajomy przybysz - obcokrajowiec, który wie zdumiewająco wiele na ten temat, twierdzi, że osobiście spotkał Piłata, a ponadto zna przeszłość i przyszłość swoich współrozmówców. Dla literatów wydaje się to wysoce nieprawdopodobne do czasu, gdy, rzeczywiście przepowiedzi tajemniczego nieznajomego się spełniają, a wielki czarny kocur wstaje na tylne łapy i kupuje bilet autobusowy. Drodzy państwo, trupa maga Wolanda zawitała do stolicy!

Powieść tą można bez wątpienia określić mianem arcydzieła literatury pięknej. Sama czytałam ją nie tak dawno w ramach literatury obowiązkowej na poziomie rozszerzonym języka polskiego i aż żałuję, że nie znajduje się ona w podstawowym kanonie lektur. Już na wstępie mogę polecić ją wszystkim wielbicielom powieści szufladkowych, czyli inaczej wielowątkowych. W wątkach tych można błądzić, a nawet się zgubić, dlatego Bułhakow wymaga od czytelnika optymalnego skupienia podczas zapoznawania się z lekturą. Powinna przypaść do gustu także fanom fantastyki i amatorom literatury rosyjskiej.

Co może się zdarzyć kiedy szatan nawiedza Moskwę? Nic dobrego, powiecie i trochę muszę się z Wami zgodzić. Jednak wszystko co dzieje się w mieście, ma służyć większemu celowi. Zarówno sam szatan w postaci Wolanda jak i jego diabły są narzędziami w ręku autora. Za ich bowiem pomocą Bułhakow ujawni prawdziwe oblicze Moskwian. I to właśnie stanowi podmiot mojej szczerej miłości dla tej książki - postacie i zdarzenia fantastyczne, które napędzają akcję utworu i pomagają czytelnikowi zrozumieć jego przekaz. Lektura zawiera także dużą dawkę dobrego humoru, co nadaje jej groteskowy charakter i sprawia, że bawiąc, uczy, co było wielce charakterystyczne dla literatury oświeceniowej.

– To wódka? – słabym głosem zapytała Małgorzata.(...)
– Na litość boską, królowo – zachrypiał – czy ośmieliłbym się nalać damie wódki? To czysty spirytus.

Biorąc pod uwagę drugą część utworu, czyli historię Mistrza i Małgorzaty, można stwierdzić, że prawdziwa miłość i tym razem nie ma granic. Tytułowa bohaterka jest w stanie zrobić wszystko by odzyskać ukochanego, który w wyniku załamania nerwowego znikł bez śladu. Nie szczególnie przepadam za przejawami miłości do szaleństwa w powieściach, które czytam, ale w tym przypadku, duża doza wydarzeń fantastycznych związanych z samą Małgorzatą zrekompensowała mi to całkowicie.

Według mnie ta książka powinna być pozycją obowiązkową dla każdego zapalonego czytelnika. I nie zrażaj się tym, że jest to literatura rosyjska (mnie to trochę odstraszało), gdyż kiedy już zacznie się czytać, nie ma to najmniejszego znaczenia. Porwie Cię świat dziwnych zdarzeń, które nie mieszczą się w głowie. Jest to jedna z nielicznych lektur, które naprawdę mi się spodobały - większość z nich to te realizowane w ramach poziomu rozszerzonego ;) A do tego piękna szata graficzna nowego wydania! Te hipnotyzujące kocie oczy nie pozwolą Ci tak szybko odłożyć tej powieści. Polecam gorąco!