Powstanie Sierpniowe 1944 | Autor: Marian Marek Drozdowski

„O jaką Polskę toczył się bój powstańczy? Nie tylko o niepodległą i suwerenną Rzeczypospolitą, ale (...) – o Polskę w pełni postępową, którą w oparciu o demokratyczną ordynację wyborczą i nową konstytucję przeprowadzi zasadnicze reformy społeczne".

Taka oto kwintesencja sensu i celu walk powstańczych w okupowanej Warszawie jawi się z przedmowy generała Zygmunta Ścibora – Rylskiego, jaką opatrzył on książkę autorstwa profesora Mariana Marka Drozdowskiego -„Powstanie sierpniowe 1944". Gwoli przybliżenia postaci autora warto wspomnieć chociażby, iż jest on przewodniczącym Komisji Badania Dziejów Warszawy przy IH PAN i THM. Niniejsza książka zaś, która swą premierę miała w 2014 r., jest swego rodzaju hołdem dla powstańców i uczczeniem siedemdziesiątej rocznicy Powstania Warszawskiego, którą obchodziliśmy w sierpniu tego roku. Jest ona owocem wieloletniej, właściwie kilkudziesięcioletniej pracy profesora Drozdowskiego i jego współpracowników nad tematyką powstańczą.

Tę niezwykle bogatą merytorycznie książkę można podzielić na dwie części. W pierwszej z nich uwaga autora skupia się na ludności cywilnej, jej problemach wynikłych z egzystencji w świecie okupacji, tym jak kształtowała się sytuacja społeczna, jakie poglądy wyrażała ludność cywilna. Wszystkie te zagadnienia, szeroko zanalizowane, znalazły swoje miejsce w rozdziale pt.: „Dzieje wewnętrzne Powstania i exodusu popowstańczego". Rozpoczyna go swoista próba bilansu Powstania, w której autor zastanawia się nad samą jego genezą, upatrując jej w różnorakich przyczynach moralnych, ale także politycznych i wojskowych, zauważając przy tym, iż są one przedmiotem badań historii i sporów opinii publicznej po dziś dzień. Znajdują się w nim także podrozdziały poświęcone kwestii funkcjonowania samorządu w powstańczej Warszawie, Kościoła Katolickiego i jego stosunku do Powstania, z uwzględnieniem realiów codziennego życia religijnego Warszawiaków oraz duszpasterstwa polowego i cywilnego. Została również poruszona kwestia ludności żydowskiej wobec Powstania Warszawskiego. Rozdział ten kończą rozważania skondensowane w postaci swoistego Testamentu powstańczej Warszawy i wizji III Rzeczypospolitej.

W drugiej części książki natomiast, noszącej tytuł „Biograficzne zapisy Powstania Warszawskiego", profesor Dąbrowski wnikliwie przedstawił jaki stosunek do Powstania mieli między innymi Prezydent PR – Władysław Raczkiewicz, czy Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski. Jednakże nowatorskość tego rozdziału względem pierwszego polega na tym, że autor przedstawia w nim aspekty powstańczych wydarzeń przez pryzmat biografii wojskowych – Kazimierza Pużaka, Zygmunta Zaremby, Aleksandra Kamińskiego i wielu innych. Stąd też różnorodność perspektyw z jakich autor opowiada o Powstaniu Warszawskim. Niezwykle przejmujące są relacje Edmunda Osmańczyka, z których wyłania się tragizm Powstania i całe jego tragiczne piękno.

Dopełnieniem całości tegoż opracowania są liczne fotografie, czarno-białe, niekiedy niewyraźne, lecz pełne żywych emocji. Widać na nich płonące Stare Miasto, ruiny getta, płonący Pałac Czartoryskich, zniszczony Plac Zamkowy, Krakowskie Przedmieście. Są zdjęcia z pogrzebu na cmentarzu powstańczym, fotografia bawiących się dzieci, choć na chwilę beztroskich na przekór otaczającej ich rzeczywistości. Są także kadry przedstawiające pacyfikację Powstania i żołnierzy powstańczych w drodze do niewoli niemieckiej oraz kilka ujęć zniszczonej, zburzonej i zbombardowanej Warszawy.

Książkę zamyka spory indeks występujących w niej nazwisk i pseudonimów, a także rozdział poświęcony Powstaniu Warszawskiemu w poezji i pieśni. Z pewnością uraduje ona wszystkich miłośników historii Polski, Powstania Warszawskiego i ogólnie rzecz biorąc wojskowości. Jest to obszerne opracowanie, z bogatą bibliografią, o niewątpliwej wartości naukowej, również za sprawą autorytetu samego jego autora.