Wielka Gra | Autor: Peter Hopkirk

Osoby obeznane z historią pewnie bez problemu rozpoznają termin „Wielka gra”. Jakkolwiek dla innych może wydawać się enigmatyczny, hasła typu „wojna krymska” przywołują odrobinę więcej skojarzeń, a to właśnie o tym czasie mowa. Zasadniczo ciężko tu jednak mówić o konkretnym okresie, skoro owa Wielka Gra jest rozciągniętą na nieomal wiek, zakończoną dopiero poprzez wybuch II wojny światowej rywalizacją między Rosją a Wielką Brytanią o wpływy handlowe i polityczne na Wschodzie, w trakcie której wiele pokoleń oficerów i podróżników miało szansę zarówno zbudować własną legendę, jak i odejść w niepamięć, a o tym, która opcja zwycięży, decydował głównie sam los.

Jakkolwiek „rywalizacja o wpływy handlowe” może nie wydawać się czymś pasjonującym, w wykonaniu oficerów Wielkiej Gry zdecydowanie była. Stąd też u autora, Petera Hopkirka podejście odrobinę romantyczne, w ramach którego swoją rozprawę historyczną ubiera w szaty powieści przygodowej – zresztą, sam materiał nadawał się idealnie. Chociaż zachowanie obydwu mocarstw na Bliskim Wschodzie było manifestacją imperializmu, a lokalni władcy pełnili rolę nie większą niż pionka na planszy, bieg wydarzeń nie raz zaskakiwał; choćby ze względu na częste podwójne intrygi, zdrady, czy zasadnicza forma działania ofensywnego wymagająca raczej akcji wywiadowczych wymuszających pozostanie w ukryciu aniżeli walnych bitew. Krótko mówiąc, Wspaniałe Stulecie, którym jest tu wiek XIX.

Narracja Hopkirka wyciska z historii Wielkiej Gry jej sensacyjny potencjał, opisując wydarzenia w oparciu głównie o pamiętniki młodych oficerów z wypraw wywiadowczych (zresztą, to na nich koncentruje się sama akcja), dzieląc tę pokaźną historię (nawet w wersji książkowej ma, bagatela, 700 stron) na wiele krótszych, dynamicznych rozdziałów i często zmieniając „strony narracji”. Co ciekawe, przy tym beleterystycznym podejściu nie zaprzepaszcza warstwy merytorycznej – stroni od komentarza i własnej interpretacji wydarzeń, ale w kompozycji dba o ukazanie konkretnych wydarzeń Wielkiej Gry w odpowiednim kontekście, a przed wdawaniem się w szczegóły dba o ukazanie tła historii. Potyczki opisuje dokładnie, ale i plastycznie, a klimat Bliskiego Wschodu odwzorowuje tak, że można niemal poczuć zapach tureckich straganów. Krótko mówiąc, chociaż to pozycja raczej literacka w zacięciu, pod względem informacyjnym również nie zawodzi.

To nie oznacza jednak, że nie ma się do czego przyczepić – bo i znajdzie się parę niedostatków. Chociażby fakt, że mimo prób zachowania obiektywności, brytyjski punkt widzenia zdecydowanie przeważa. Wynikało to prawdopodobnie z mniejszej ilości źródeł rosyjskich, niemniej jednak wypadałoby przynajmniej zaznaczyć te „białe przestrzenie” w szeregach armii carskich, ponieważ duża część napięcia ulatuje w związku z pozorną jednostronnością konfliktu pod względem narracyjnym. Kolejną sprawą jest to, że ze względu na mnogość wspomnianych w ksiażce oficerów i ich osiągnięć, większość z nich nie daje rady odcisnąć swojego piętna na czytelniku, zostać w jego pamięci na dłużej; beletrystyczna strona książki cierpi tutaj ze względu na nieuwypuklenie cech charakterystycznych bohaterów, niemniej jednak nie jest to dokuczliwe.

Sięgając po „Wielką grę” Petera Hopkirka nie znajdzie się rozprawy historycznej, próbującej na tle wydarzeń minionych ukazać źródła obecnych sytuacji lub wypowiedzieć się w dowolnej kwestii (oprócz niedługich przemyśleń w związku z tematem kolonizacji). Po części szkoda, ale ta powieść jest tym czym jest – organicznie splecioną książką przygodową, która pod swoją formą kryje rzetelne sprawozdanie na temat jednego z bardziej pasjonujących konfliktów w historii, przepełnionego ciekawymi indywiduami oraz zawiłymi intrygami.