Szkice O Najnowszym Teatrze Białoruskim (2010-2020) | Autor: Praca Zbiorowa

Szkic niniejszy to całkiem spore kompendium wiedzy. Analizujemy na jego kartach z naukową dokładnością różne podstawowe problemy, istotne dla współczesnego teatru Białorusi. Publikacja ma walory pracy naukowej, ale jest napisana przystępnym językiem.

Pozycję rozpoczynają rozważania, jak zmieniał się teatr białoruski. Oczywiście celem jest oddanie tego, jaki jest współcześnie. W repertuarze teatru pojawiały się w ostatnim czasie takie wątki jak poszukiwanie tożsamości czy zjawisko tzw. „nowej białoruskiej prawdy”. Nie brakuje odniesień do wpływów kultury Zachodu. W teatrze białoruskim nastąpił zwrot, pojawiła się „kobieca nowa fala”. Teatr przeżywał swój złoty wiek, czasy awangardy i podziemia. Możemy poczytać o teatrze dla lalek, operze i musicalu, które miały poszukiwać nowego modelu narodowego. Nie brakowało czasu stagnacji, emigracji.

Teatr białoruski znalazł się w otoczeniu wielkich teatrów, rosyjskiego, litewskiego czy polskiego, więc trudno mu było powalczyć o międzynarodową sławę i uznanie. Tak czytamy we wstępie i trudno się nie zgodzić z tym założeniem. Miał niemniej swoje wielkie zrywy, kiedy pozwalały na to sytuacje dziejowe. Przeżywał czas odrodzenia, odzyskiwania tego, co utracone, co szczególnie miało miejsce po wywalczeniu niepodległości w 1991 roku. Tym, co utracone okazało się poszukiwanie tożsamości. Owym palącym problemem, jak akcentuję zajął się teatr białoruski. Wybierał na tej drodze metody eksperymentu czy też poszukiwał w sposób formalny nowego języka, nowych modeli teatralnych. Odnajdywał przestrzenie wolności świata, co działo się w dużej mierze przez wymiar wirtualny. Kształtował oryginalną szkołę reżyserską. Oczywiście to wszystko nie działo się bez znacznych przeszkód. Państwo usilnie kontrolowało sztukę, nakładało cenzurę. Wobec tego tym większym fenomenem jest to, że z książki wyłania się nam obraz europejskiego teatru, nowoczesnego, otwartego. Teatr Białorusi roku 2020 został uznany ponadto za zróżnicowany. Niestety jego działalność znowu musiała przeżywać dramatyczne momenty. Po protestach 2020 roku teatr napotkał sytuację graniczną. Powstrzymano jego rozwój, teatr niezależny zaś został zupełnie zniszczony. Mając taką historię na uwadze – publikacja pokazuje bardzo złożone losy teatru fenomenu, jaki odradzał się i upadał. Wobec tego rodzi się refleksja, jaka może być jego dalsza perspektywa? Póki co znowu jest stłumiony i trudno mu zaistnieć w świecie. To, co dopiero utracił i nad czym tak długo pracował – znajdujemy w tej pozycji. Przez nią można bardzo dobrze zrozumieć, co traci cała kultura światowa, kiedy upada teatr takiej rangi, bo niewątpliwie ją wypracował.

Książkę traktuję jako dowód na to, że teatr białoruski to bardzo ważne zjawisko artystyczne dla kultury ogólnej, winno być opisywane, badane. To mogą być dowody wsparcia, solidarności w tym trudnym okresie. Zarazem to może być forma istnienia tego, co udało się zrobić teatrowi w lepszym czasie, forma przetrwania i droga dla narodów, które mierzą się z podobnymi problemami. Jest dowodem, że to, co ciemiężyło upadało, ale wracało. Niemniej dorobek takiego teatru jak białoruski istnieje w świadomości ludzi. Utrwalony przez takie publikacje jak niniejsza – nie zostanie stłumiony, jego tradycja może przetrwać. Mając na uwadze te wszystkie aspekty – bardzo polecam poznanie możliwości białoruskiej sztuki. Publikacja dowodzi, że spełnia wszelkie kryteria, aby uznać ją na świecie za wielką i walczyć o jej niezależność. Można to czynić promując teatr białoruski w tym otwartym świecie, wirtualnym, który zdaje się, że nie ma na szczęście, przynajmniej obecnie wielu granic.

Książce daję pięć gwiazdek.