Familoki. Śląskie Mikrokosmosy | Autor: Kamil Iwanicki

  Książka „Familoki. Śląskie mikrokosmosy” Kamila Iwanickiego to przegląd wydarzeń i wspomnień, które sięgają nawet czasów I wojny światowej. Autor pokazuje, w jaki sposób tytułowe ”familoki” się zmieniały, ale przede wszystkim jak przeobrażała się ta część społeczeństw, która w tych budynkach, a właściwie mieszkaniach robotniczych, żyła. Oczywiście mówimy tu o regionie górnośląskim, na którym po dziś dzień familoki istnieją i stanowią skansen przeżyć, smutnych i radosnych, wielu pokoleń.

Twórca pisze o tym, że budownictwo na Śląsku, regionie południowej Polski, jest zazwyczaj silnie związane z historią przemysłową tego obszaru. Śląsk, ze względu na bogactwo zasobów naturalnych, w tym węgla kamiennego i rudy żelaza, od dawna był jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych w Polsce. Opisuje on kluczowe rodzaje budownictwa, do których należą budynki przemysłowe. Ze względu na obecność ważnych surowców, Śląsk był historycznie miejscem intensywnego rozwoju przemysłu ciężkiego. Stąd w regionie można znaleźć wiele historycznych budynków przemysłowych, takich jak huty, kopalnie czy elektrownie. Nas najbardziej interesuje jednak budownictwo mieszkalne. W związku z intensywną eksploatacją węgla, powstały specjalne osiedla dla pracowników kopalń, znane jako "kolonie górnicze". Charakteryzują się one specyficzną architekturą i były dostosowane do potrzeb górników i ich rodzin. Ten aspekt jest przedstawiony w opowieści bardzo wyraźnie, ale nie jest celem samym w sobie – dla Iwanickiego liczy się bardziej czynnik ludzki, zwyczaje, zachowania, sposób myślenia rdzennych Ślązaków.

Autor pięknie, odrobinę melancholijnie, opowiada o tym skrawku rzeczywistości, wspomina o codziennych rytuałach kobiet, mężczyzn i dzieci, opowiada o tradycjach związanych z poszczególnymi świętami, Bożym Narodzeniem lub Wielkanocą. Wskazuje też trudy, fasunki i znoje mieszkańców, jednocześnie też stoi na stanowisku, że mimo tych trudności życiowych, rodziny śląskie, „kopalniane” znajdowały wiele radości i szczęścia w zwykłych, codziennych sytuacjach.

Wracam do tych wspomnień i anegdot z sentymentem, który wynika z tego, że sama pochodzę z takiej rodziny. Większość tradycji i zachowań Ślązaków są mi znane, tak samo jak gwara śląska. Autor w sposób doskonały wprowadza wspomnianą gwarę do narracji, tłumaczy też słowa, bo wiadomo, nie jest to książka jedynie dla mieszkańców Śląska, ale także dla innych czytelników zafascynowanych różnymi obliczami kultury.

Kamil Iwanicki wspomina w swojej książce o wielu aspektach tejże kultury, do których należą zwyczaje związane z wieloma dniami w roku. Jak już wspomniano, Ślązacy są bardzo związani z tradycjami religijnymi i towarzyskimi. W ciągu roku obchodzą wiele kalendarzowych świąt, takich jak Boże Narodzenie, Wielkanoc, Zielone Świątki. Na terenie Śląska organizowane są także liczne procesje religijne. Wielką tradycją Śląska jest modlitwa pańska, której odmawianie w grupie odbywa się wieczorami przed domami. Zwyczaj ten jest szczególnie popularny podczas Adwentu.

Podczas ślubów i wesel na Śląsku obchodzi się wiele tradycji, które różnią się od tych spotykanych w innych regionach Polski. Jedną z nich jest, że para młoda przed ceremonią ślubną musi zanieść piwo do domu rodzinnego pana młodego i tam go wypić. Innym ważnym zwyczajem Ślązaków jest korzeniowanie. Polega on na spotkaniach rodzinnych, podczas których składane są życzenia dla nowożeńców, jubilatów lub na innych uroczystościach. Powiedzenie "korzeniać" oznacza również spotkanie bliskich osób przy stole i wspólne spożywanie posiłków. Wśród Ślązaków popularnym zwyczajem jest także organizowanie różnego rodzaju festynów, jarmarków czy koncertów. W czasie takich imprez często prezentowane są tradycyjne tańce, jak np. polka śląska.

Nie można zapomnieć także o zwyczaju obchodzenia Andrzejek, czyli wieczoru przed Andrzejki, czyli wigilii św. Andrzeja. Wieczór ten jest pełen wróżb i zabaw, podczas których Ślązacy dowiadują się, jakie wydarzenia przyniesie im nadchodzący rok. W Śląskiem, podobnie jak w innych regionach Polski, obchodzone są tradycyjne czasopory roku, takie jak mikołajki, karnawał, czy niedziela palmowa.

Jeśli kogoś interesują wspomniane powyżej tematy, spokojnie może sięgnąć po to opracowanie. Jest ono okraszone jeszcze wieloma zdjęciami i grafikami, które umilają lekturę i pokazują tą rzeczywistość sposób realny i namacalny. Dawno nie czytałam tak ciekawej, dobrze opracowanej i sentymentalnej książki, jak ta. Polecam gorąco!