Fabryka Absolutu | Autor: Karel Čapek

  Karel Čapek. Może nie jest tak kojarzony, jak większość legend literatury science fiction, ale sam przecież jest legendą. Wystarczy wspomnieć, że to jemu zawdzięczamy powstanie terminu „robot” chociażby. No i już za to należy mu się miejsce w panteonie sław gatunku, ale co ważniejsze był po prostu znakomitym autorem ze świetnymi pomysłami, które nawet dziś są bardzo atrakcyjne i mają w sobie sporo świeżości. Dobrym na to dowodem jest „Fabryka absolutu” właśnie. Może i książka ma swoje minusy, bo wykonanie jest dziwnie nierówne, ale nie zmienia ro faktu, że mamy do czynienia z dziełem, które nie tylko wciąż jest świetne, ale i przerażająco aktualne.

Czy można wyekstrahować… Boga? Skoro jest wszędzie, powinno się to udać. No i się udaje niejakiemu Markowi, wynalazcy, który tworzy technologię do ekstrakcji. Ekstrakcji Absolutu. i…

Jakie mogą być tego skutki? Szybko okazuje się, że bardzo brzemienne – uzdrawianie, prorokowanie, akty altruizmu. Ale nie wszystkich to dosięga. A kościół? Jak to kościół, powątpiewa, obawia się, ale w końcu przytakuje temu wszystkiemu. Pytanie jednak co z samym Absolutem? I czy ta utopia, która staje się udziałem ludzi, ma szansę zaistnieć na dobre?

Sto dwa lata minęły od premiery tej książki, a ona wciąż jest aktualna i w punkt trafiona. Jak się to udało autorowi? Cóż, odpowiedź jest jedna. Zamiast robić to, co robi większość autorów fantastyki ze średniej półki (tak określam fantastykę, która ma jakieś przesłanie, ale niestety mocno ograniczone postrzeganiem twórcy), czyli komentować obecny stan rzeczy, Karel Čapek skupiał się na analizowaniu tego, co niezmienne – ludzkiej natury. Stąd nawet tematy polityczno-społeczne, choć przecież objęte ramami czasowymi, nie zestarzały się – wszystko dzięki temu, że pisarz postawił nie na odbicie skutku (sytuacji), a przyczyny (człowieka / natury). I zrobił to w sposób…

No właśnie, z jednej strony absolutnie znakomity i ujmujący, z drugiej jakiś taki niewyważony. Jakby to miało być opowiadanie, ale trzeba było zrobić z tego rzecz dłuższą, więc zrobił. W pewnym momencie jednak pomysłu i weny już nie starczyło, więc postawił na zabawę. Zburzył nieco czwartą ścianę, a potem poszedł już w zupełny absurd, który sprawia wrażenie, jakby to on panował nad autorem. Owszem, absurd tu jest od początku, ale pierwsze rozdziały to połączenie znakomicie pomyślanej fantastyki z humorem – czeskim humorem. To satyra, jakby prekursorska względem późniejszej fantastyki satyrycznej typu proza Kurta Vonneguta (i tak, jak z jednej strony podobnej, tak z drugiej zupełnie innej), a jednocześnie coś, co trudno jest do czegoś innego porównać.

I chociaż ten dychotomiczny rozłam książki jest osobliwy i dla wielu może okazać się czymś nie do przełknięcia, to jednak całość jest ujmująca i świata. Skłania do przemyślania i zadumy, potrafi rozbawić, ale i poruszyć. I chociaż ma swoje minusy i traktuje o rzeczach, od których dzieli nas przepaść czasowa, wciąż jest piekielnie aktualna i trafiona – co już zresztą pisałem – i w najlepszych momentach pozostawia po sobie niezatarte wrażenie. Więc warto. Nie powiem, że trzeba, bo są klasyki science fiction o wiele bardziej znane i poznania warte, a nawet konieczne, są rzeczy, które znać wypada o wiele bardziej, ale nadal „Fabryka Absolutu” poznania i polecania jest warta, a że mamy to w fajnym wydaniu i fajnej cenie (choć rzecz jest cienka i do połknięcia dosłownie na raz), śmiało można to zrobić.