Wiwat! Saga Wielkopolska | Autor: Marek Hendrykowski

  Powieść "Wiwat! Saga Wielkopolska" prof. Marka Hendrykowskiego to książka Roku 2023 Magazynu Literackiego Książki, która ukazała się nakładem Domu Wydawniczego Rebis. Gala wręczenie nagrody odbyła się 21 lutego w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Profesor Marek Hendrykowski (Jerzy Alter) z jednej strony eseista, prozaik, biograf, z drugiej pasjonat historii mieszkańców i dziejów kultury Wielkopolski XIX i XX wieku, który w swoim utworze przedstawia opowieści o dziejach Wielkopolski w latach 1870-1920.

Trzymam w rękach, obszernych rozmiarów książkę, w twardej oprawie, dodatkowo wzbogaconą pięknie wykonaną okładką. Na pewno jest to dzieło, które budzi podziw. Kolorystyka sugeruje klasykę gatunku, a licząca przeszło 900 stron książka sprawia że dzieło przybiera wymiar monumentalny, natomiast złote litery dodają eleganckiego charakteru. Z przyjemnością otwiera się to obszernych rozmiarów wydanie, by zobaczyć zdjęcie fragmentu miasta, co sugeruje, a zarazem wprowadza w przestrzeń świata przedstawionego. Na początku zapoznajemy się ze wstępem oraz informacjami o książce. Kluczowe jest również motto książki, cytat poprzedzający dany utwór, w tym przypadku jest to łacińska maksyma „Suum cuique”, czyli każdemu swoje lub w innym tłumaczeniu wszyscy dostaną swoją należność, bowiem „Przeszłość nie umiera nigdy” William Faulkner.

Autor, rozpoczynając utwór od inwokacji, czyli uroczystej apostrofy do Klio, muzy historii, tworzy sagę na wzór eposu. W pierwszych słowach zwraca się z prośbę o pomoc w przywołaniu i spisaniu minionych wydarzeń. Od pierwszych stron autor zabiera nas w niezwykle barwnie przedstawioną opowieść o losach Wielkopolski, tworząc kreację postaci znanych i tych mniej znanych, fascynująca opowieści o Wielkopolsce i ludziach. Zabiera nas ze sobą na targ, który jest ważnym miejscem każdego miasta. Oprócz realistycznego wprowadzenia w świat przedstawiony dzieła, wszystko wzbogacone jest opisem warzyw i owoców, drobiazgowego, wręcz wyliczenia wszystkich produktów i specyfiki tego miejsca. Poznajemy historię majątku rodziny Stogowskich, relacje między małżonkami, a później dzieje ich siedmiu córek (Anna, Apolonia, Agnieszka, Adela, Albina, Ariana, Aleksandra) oraz syna Franciszka.

Autor jest prawdziwym pasjonatem swojego regionu i to widać na kartach jego sagi, czyli klasyki gatunku. Książka jest wielowątkowa, składa się z siedmiu części, co sugeruje szczegółowy spis treści. Charakterystyczną cechą jest fragmentaryczność dzieła, które dopiero po złożeniu tworzy jedną całość. Utwór składa się z małych historii, które razem tworzą wiekopomne dzieło jednej wielkiej rodziny Wielkopolan na tle wielkopolskiego pejzażu. Takiej historii o Wielkopolsce jeszcze nie było. Saga wielkopolski to historia ludzi, a autor z czułością podkreśla ogromną role Wielkopolski, której przez wielkiej umniejszano. Profesor swoją sagą docenia ją, przywołuje znane i mniej znane wydarzenia, ubarwia to fikcją literacka, dodając stylizacje językową, ubogacającą pięknymi opisami, bogactwem środków językowych i w ten sposób tworząc opowieść o Wielkopolsce z klimatem i nastrojem przełomu XIX i XX wieku. Zabiera czytelnika ze sobą w tę podróż, podczas której wywyższa i wręcz uwzniośla pracowitość.

Książka jest efektem pracy archiwalnej, licznych poszukiwań i rozmów. Autor nadaje jej kształt literacki, z jednej strony jest to fikcja literacka, ale silnie zakorzeniona w faktach. Zachwyca nie tylko historia, oparta na kanwie fabuły, ale i artyzm językowy.

Profesor przywołuje na kartach swojej powieści historycznej znane nazwiska, uczestników powstania takie jak np.: Karola Marcinkowskiego – lekarza i społecznika, uczestnika powstania listopadowego oraz inicjatora budowy hotelu Bazar w Poznaniu, generała Dezydery Chłapowskiego – uczestnika powstania listopadowego i wielkopolskiego z 1848, wielu kampanii Napoleona, a także prekursora pracy organicznej. W swojej opowieści nie pomija kobiet, wręcz podkreśla ich znamienną rolę np.: Emilii Szczanieckiej – działaczki społecznej i założycielki pierwszego w Wielkopolsce Stowarzyszenia Kobiet oraz instytucji Pomocy naukowej dla ubogich dziewcząt w Poznańskiem i Prusach Zachodnich, Klaudyny Potockiej – szlachcianki pomagającej rannym w czasie powstania listopadowego.

Bohaterami sagi są Wielkopolanie, autor przedstawia ich na tle ważnych dziejowych wydarzeń, najczęściej obrazowo przedstawionych na tle powstań, wojen. I znów utwór przypomina skonstruowane, świadomie lub nieświadomie, dzieło stworzone na wzór antycznego eposu np. Homera lub Mickiewiczowskiej epopei. Tym  samym tworząc mit Wielkopolski, co zaznacza we wstępie do swojego dzieła. Mimo wszystko utwór nie jest patetycznym dziełem, pomimo że uwzniośla staje się rodzajem opowieści, gawędy o tym, co bliskie wszystkim pokoleniom Wielkopolski. Z całego serca polecam!