Kiedy Ptaki Powrócą | Autor: Fernando Aramburu

  Na okładce możemy przeczytać, że ta powieść to „hiszpańskie literackie wydarzenie 2021 roku”, „książka, która koi duszę i daje nadzieję na to, że nawet najgorszy czas ma swój kres”. Nie ukrywam, że z dużym dystansem podchodzę do takich zachwytów, bo przecież wiadomo, że wydawca nie będzie reklamował swojego produktu jako nudnego czy przeciętnego. Miałam jednak ochotę na solidną cegłę, a tu - 700 stron. Zaczęłam i… przepadłam od pierwszych zdań, bijąc chyba swój rekord w czytaniu non stop.

Główny bohater i narrator całej opowieści to Toni, który 31 lipca postanawia, że dokładnie za rok zakończy swoje życie. Ma 54 lata i nie zakłada, że w kolejnych spotka go cokolwiek, co uczyni jego egzystencję ciekawszą. Jak sam stwierdza, od lat należy do PBS, czyli „Partii tych, którzy chcą Być Sami”, której hasło brzmi: „Zostawcie mnie w spokoju”.

Co jest nie tak z życiem Toniego? Jest nauczycielem, który pracuje, żeby dostawać wypłatę, nie czerpie przyjemności z tego zajęcia i – broń Boże – nie czuje misji. „Męczy mnie wiele rzeczy, zwłaszcza codzienna styczność z ludźmi, którzy mnie nie interesują” stwierdza i ogranicza ten krąg maksymalnie. Matka w domu opieki, która przestaje rozpoznawać pierworodnego, była żona, syn – człowiek, który najczęściej wyprowadza go z równowagi, brat, którego nienawidzi i najlepszy kumpel – Kulas. Ta powieść to dziennik człowieka, który żegna się z życiem, więc opowiada o nim bez sentymentów i kłamstw. Teraźniejszość przeplata się z przeszłością, dostajemy więc refleksje na temat dorastania w nieszczęśliwej rodzinie: niekochający się rodzice, rozdający ciosy werbalne i fizyczne na prawo i lewo, brat, którego największą przewiną stało się to, że w ogóle pojawił się na świecie. Później nie jest lepiej, bo żona, która miała być spełnieniem marzeń, a – cóż – nie była. Toni robi nieustający rachunek sumienia, punktuje błędy innych, punktuje i swoje.

Jak spędzić ostatni rok życia? Na rozmyślaniach i zamykaniu ważnych spraw. Ale co, jeśli to życie rozpycha się poza wyznaczone linie? Problemy kumpla, dawna dziewczyna, tajemnicze anonimy, to wszystko wdziera się w odliczanie do końca. Jest też codzienność – lekcje, opieka nad psem, lista do odhaczenia. Przede wszystkim jednak są rozważania o samobójstwie. Sposoby, statystyki, samobójstwo w literaturze, kulturowe podejście do samodzielnego zakończenia życia. Tyle tego! W starożytności samobójstwo uznawano za honorową i piękną śmierć. Dla chrześcijanina – czyn nie do pomyślenia, bo ściągający na delikwenta grzech śmiertelny. W kulturze azjatyckiej to po prostu wybór, z którym nikt nie powinien dyskutować, ba, odwodzenie kogoś od samobójstwa jest czymś wyjątkowo nietaktownym. Trudno jest, czytając o człowieku, który chce się zabić, nie myśleć o własnych poglądach. Im więcej książek i lat mam za sobą, tym bardziej rozumiem, że ktoś po prostu nie chce już żyć. Nie musi wcale chodzić o jakieś życiowe dramaty, chęć uniknięcia cierpienia związanego z chorobą – po prostu mówi się „dość”…

Trudno polubić głównego bohatera, bo nie jest on najsympatyczniejszym człowiekiem świata. Ale czy czytelnik musi lubić książkowe postaci? Najważniejsze, że rozumiem emocje Toniego, w wielu się odnajduję, rozumiem też jego decyzje, chociaż nie z wszystkimi się zgadzam. Dziennik podzielony na miesiące zbliża nas do finalnej daty. Wynoszenie z domu ukochanych książek i zostawianie ich w przypadkowych miejscach to powolne żegnanie się z życiem. Paradoksalnie, nie ma tu pokładów smutku, bo Toni jest w stanie dostrzegać piękno świata, zaklęte chociażby w małych ptaszkach – jerzykach, które powracają na hiszpańskie niebo.

Fernando Aramburu napisał powieść, którą się chłonie, która uwodzi i od której nie można się oderwać. Jak skończy się rok Toniego? Koniecznie sprawdźcie sami!